De Veiligheidsraad stemt waarschijnlijk maandag over een resolutie waarin eenzijdige aanspraken op Jeruzalem onrechtmatig en betekenisloos worden genoemd. Daarmee reageert de raad op het Jeruzalem-besluit van president Trump. Een Amerikaans veto dreigt, maar het signaal is ondubbelzinnig: Israël en de VS staan alleen.
Onder de leden van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties (VN) circuleerde dit weekend een door Egypte opgestelde concept-resolutie, meldt het persbureau Reuters. Daarin wordt gesteld dat eenzijdige besluiten over de status van Jeruzalem juridisch geen betekenis hebben en teruggedraaid moeten worden. Hoewel Donald Trump noch de Verenigde Staten (VS) in de tekst worden genoemd, is de resolutie een direct antwoord op Trumps recente besluit Jeruzalem als hoofdstad van Israël te erkennen en de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar de stad te verhuizen.
De resolutie kan volgens diplomaten op brede steun rekenen en wordt volgens diverse media maandag in stemming gebracht. In een spoedzitting leverden vrijwel alle leden van de raad ruim een week geleden al scherpe kritiek op Trumps besluit. Volgens Reuters namen de ministers van Buitenlandse Zaken van de Arabische landen het initiatief tot het opstellen van de concept-resolutie.
De VS zal de resolutie vrijwel zeker met een veto blokkeren. De Amerikaanse president heeft al voor zijn aantreden gezworen ieder ‘anti-Israëlisch’ geluid binnen de VN de kop te zullen indrukken. Daar rekent hij ook oproepen aan Israël om het internationaal recht te respecteren toe. Trump profileerde zich dit jaar als warme vriend van de regering-Netanyahu en haar politiek van illegale bezetting, kolonisering en judaïsering. Zijn Jeruzalem-besluit was voorlopig de overtreffende trap. Die geste was overigens vooral gericht aan Trumps christelijk-zionistische achterban in de VS, die hij tijdens zijn verkiezingscampagne aan zich had gebonden met de belofte de Amerikaanse ambassade naar Jeruzalem te zullen verplaatsen.
Maar met het in stemming brengen van de resolutie, ook al wordt die door de VS geblokkeerd, geeft de Veiligheidsraad een krachtig politiek signaal: aantasting van de internationale consensus over Jeruzalem wordt niet geaccepteerd, noch van Israël, noch van de VS.
De resolutie bevestigt volgens Reuters het internationale standpunt dat eenzijdige besluiten en stappen die zijn genomen om verandering te brengen in het karakter, de status of de bevolkingssamenstelling van Jeruzalem onrechtmatig zijn en teruggedraaid dienen te worden, in overeenstemming met bindende resoluties van de Veiligheidsraad. Daarnaast worden alle staten opgeroepen af te zien van het vestigen van diplomatieke missies in de stad. Reuters schrijft:
The draft U.N. resolution ‘affirms that any decisions and actions which purport to have altered, the character, status or demographic composition of the Holy City of Jerusalem have no legal effect, are null and void and must be rescinded in compliance with relevant resolutions of the Security Council.’ […] It ‘calls upon all States to refrain from the establishment of diplomatic missions in the Holy City of Jerusalem, pursuant to resolution 478 (1980) of the Security Council.
Trump mag dan zijn christelijk-fundamentalistische achterban en Netanyahu’s joods-fundamentalistische achterban een plezier hebben gedaan, hij heeft met zijn Jeruzalem-besluit ook de kwestie-Palestina/Israël met een klap terug op de internationale agenda gezet en de wereld gedwongen tot een principiële stellingname, die verder reikt dan het thema Jeruzalem. Afgelopen maandag zwoer de voltallige Europese Unie trouw aan de traditionele tweestatenoplossing en het ‘vredesproces’ dat daartoe moet leiden. Twee dagen later volgde de Organisatie voor Islamitische Samenwerking (OIS) met haar 57 leden. De OIS erkende bovendien Oost-Jeruzalem officieel als hoofdstad van Palestina.
Ook tal van individuele landen spraken zich uit. Daaronder Saudi-Arabië, ondanks de hechte band van dat land met de VS en de relatief milde opstelling jegens Israël van kroonprins Muhammad bin Salman. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan, die zich nadrukkelijk profileert als pleitbezorger van de Palestijnse zaak, kondigde aan een Turkse ambassade in Oost-Jeruzalem te zullen openen zodra de Israëlische bezetting is beëindigd. Eerder al stelde hij Israël bevriezing van de diplomatieke betrekkingen in het vooruitzicht.
Voor de Palestijnse Autoriteit (PA) heeft de VS afgedaan. Een toekomstige Amerikaanse rol in het vredesproces is uitgesloten, liet president Mahmud Abbas woensdag weten. Jarenlang heeft Abbas de leidende rol van de VS geaccepteerd, maar die houding kan hij zich tegenover de Palestijnse bevolking niet langer veroorloven. De Palestijnen voelen zich bedrogen, zei hij. Terwijl zij alle medewerking verleenden aan Trumps aanloop naar een Amerikaans vredesvoorstel − de ‘ultimate deal’ waarmee Trump sinds begin dit jaar schermt − verkwanselde hij hun recht op Jeruzalem:
We were shocked by the US administration. While we engaged with them in the peace process for the sake of a deal for the ages, Trump delivered a slap for the ages.
Abbas doet een beroep op de VN om de bemiddelaarsrol van de Amerikanen over te nemen. Ook kondigde hij aan zich opnieuw sterk te zullen maken voor volwaardig Palestijns VN-lidmaatschap. Sinds 2012 heeft Palestina de status van non-member observer state: waarnemerstaat die (nog) geen volwaardig VN-lid is.
Daarnaast maakte Abbas bekend af te zien van een geplande ontmoeting met Mike Pence, die naar verwachting woensdag in Israël aankomt voor een driedaags bezoek. Aanvankelijk zou Abbas de Amerikaanse vice-president, prominent vertegenwoordiger van Trumps christelijk-fundamentalistische achterban en een motor achter diens Jeruzalem-besluit, in Bethlehem ontvangen. Pence reageerde op de afzegging met een verklaring waarin hij stelde dat ‘de Palestijnse Autoriteit opnieuw wegloopt voor een mogelijkheid om de toekomst van de regio te bespreken’. In een tweede verklaring gooide het Witte Huis vrijdag olie op het vuur met de stelling dat de Westelijke Muur (Klaagmuur) in Jeruzalem onder ieder vredesakkoord aan Israël zal toevallen.
Ook Trumps speciale gezant Jason Greenblatt en topadviseur en schoonzoon Jared Kushner zijn door de PA als gesprekspartner geschrapt. Greenblatt wordt een dezer dagen in Israël verwacht voor besprekingen over Trumps ‘ultieme deal’. Een ontmoeting met Abbas stond overigens niet gepland.
Met zijn Jeruzalem-besluit heeft Trump zich aan de zijde van Netanyahu geschaard, maar de resolutie van de Veiligheidsraad onderstreept hoe groot het internationale isolement is waarin beiden verkeren. Nog voor de Amerikaanse president zijn ‘ultieme deal’ heeft afgerond, heeft de wereldgemeenschap duidelijk gemaakt dat afwijkingen van de klassieke tweestatenformule en gesol met de internationale rechtsorde niet worden getolereerd. Heeft Trump voor de Palestijnen inderdaad het beruchte ‘bantoestan-scenario’ in gedachten, zoals The Rights Forum vorige week op basis van onderzoek van The New York Times berichtte, dan kan hij zich verdere moeite besparen.
De belangrijkste vraag is wat de ontwikkelingen voor de Palestijnen betekenen. Als de kritiek op Trump en Netanyahu niet tot concrete initiatieven van de VN of de EU leidt, staan zij in Jeruzalem feitelijk met de rug tegen de muur. Israël claimt niet alleen in woord de zeggenschap over de stad, het doet er door het creëren van voldongen feiten alles aan die in de praktijk te realiseren. De wereldgemeenschap heeft die politiek consequent veroordeeld, maar Israël feitelijk laten begaan. Twee maanden geleden, nog ruim voor Trumps Jeruzalem-besluit, maande secretaris-generaal Antonio Guterres van de VN zijn eigen organisatie de Israëlische acties eindelijk met acties te beantwoorden.
Alles wijst erop dat de Palestijnen in Jeruzalem en omgeving zeer ingrijpende maatregelen te wachten staan, die weleens het eind van hun Jeruzalem-aspiraties zouden kunnen betekenen. Met Trumps zegen op zak zal Israël zich er niet van laten weerhouden die vloek zo snel mogelijk over de Palestijnen te voltrekken.
Het probleem is allang niet meer de bezetting. Het probleem is het gedogen ervan.
Ramsey Nasr Schrijver / dichter / acteur
