De Verenigde Naties hebben een nieuwe lijst gepubliceerd van 158 bedrijven die bijdragen aan Israëls illegale bezetting van Palestina. Daarmee schenden deze bedrijven het internationaal recht. Wederom van de partij: het in Nederland gevestigde Booking.com.
Het mensenrechtenbureau van de Verenigde Naties (OHCHR) heeft vrijdag een rapport gepubliceerd waarin 158 bedrijven worden genoemd die profiteren van de illegale Israëlische nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever en Oost-Jeruzalem. Dat zijn er 68 meer dan op de vorige lijst uit 2023.
Deze bedrijven schenden het internationaal recht doordat hun activiteiten bijdragen aan het in stand houden en uitbreiden van een illegale situatie, namelijk het (voort)bestaan van de nederzettingen. Het in Nederland gevestigde Booking.com staat ook op de lijst, net als andere bekende namen in de reisindustrie, waaronder Expedia en Airbnb.
De meeste bedrijven op de lijst komen uit Israël, de rest uit Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Portugal, Luxemburg, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten, Canada en China.
Het huidige beleid van de Nederlandse regering ‘ontmoedigt’ de handel met de illegale nederzettingen, maar zelfs dat faalt, zo stelde The Rights Forum eerder al vast. De Nederlandse overheid gedoogt de illegale handel met nederzettingen en heeft ze in een aantal gevallen zelfs nadrukkelijk gefaciliteerd. De VVD schaarde zich eerder deze maand achter een verbod op handel met de nederzettingen, waardoor er nu een Kamermeerderheid voor is, maar van doorpakken is nog geen sprake.
De hoop is dat de lijst bedrijven aanspoort niet langer te profiteren van de illegale bezetting van Palestina. De woordvoerder van het VN-bureau voor Mensenrechten, Ravina Shamdasani, formuleert het zo: ‘Bedrijven die opereren in conflictgebieden hebben een zorgvuldigheidsplicht om ervoor te zorgen dat hun activiteiten niet bijdragen aan schendingen van mensenrechten. Wij roepen bedrijven op om passende maatregelen te nemen om de negatieve gevolgen van hun activiteiten voor de mensenrechten aan te pakken.’
Inmiddels komt een aantal van de bedrijven op de VN-lijst met excuses of ontkenningen op de proppen. Zo zegt de Portugese spoorsystemenleverancier Steconfer een ‘neutrale en apolitieke rol te spelen’, en stelt dat zijn werk aan een spoorproject in Jeruzalem ‘technisch, indirect en strikt beperkt is tot het verbeteren van het openbaar vervoer voor alle inwoners, zonder discriminatie’. Onzin natuurlijk: Israël is een apartheidsstaat waar Palestijnen niet vrij kunnen reizen.
Reisplatform Expedia zegt: ‘Wij brengen reizigers in contact met onafhankelijk beheerde accommodaties, waaronder enkele in betwiste gebieden. Deze accommodaties zijn duidelijk gemarkeerd, en voldoen aan internationale wet- en regelgeving en sancties.’ Nou, niet dus, anders stonden ze niet op de lijst. Om nog maar te zwijgen over de term ‘betwiste gebieden’: de Westoever en Oost-Jeruzalem zijn illegaal bezet, niet ‘betwist’.
De nieuwe VN-lijst met foute bedrijven is een update van een lijst uit juli 2023. De allereerste versie van de lijst werd gepubliceerd in 2020. Die kwam tot stand nadat de VN resoluties had aangenomen om inzichtelijk te maken welke bedrijven betrokken zijn bij specifieke activiteiten gerelateerd aan de illegale nederzettingen in de bezette Palestijnse gebieden. Het gaat onder meer het leveren van bouwmaterialen, het aanleggen van wegen (die Palestijnen niet mogen gebruiken), het aanleggen en leveren van elektriciteit en water, het aanbieden van transport naar de nederzettingen, het leveren van financiële diensten, en het (toeristisch) verhuren van onderkomens in bezet gebied.
In 2020 belandden er 112 bedrijven op de VN-lijst. Vier daarvan waren Nederlands: telecombedrijf Altice Europe, vastgoedbedrijf Kardan, projectontwikkelaar Tahal Group International en Booking.com. Kardan en Tahal staan er inmiddels niet meer op. Altice nog wel, maar voert zijn activiteiten in de nederzettingen inmiddels uit vanuit een in Luxemburg geregistreerde onderneming en staat om die reden dus niet meer als Nederlands bedrijf geregistreerd.
Booking.com staat ook nog op de lijst en blijft maar onderkomens in illegale nederzettingen aanbieden voor verhuur. Vorig jaar deden vier organisaties, waaronder The Rights Forum, aangifte tegen Booking, en die procedure loopt nog.
Ook het Israëlische Egged Transportation, op de VN-lijst sinds 2023, is interessant in de Nederlandse context: een dochteronderneming is in Nederland actief onder de naam EBS. Bussen van EBS rijden in Zaanstreek-Waterland, Haaglanden, IJssel-Vecht, Voorne-Putten en Rozenburg.
De VN-database van 158 bedrijven is bepaald geen uitputtende lijst van ondernemingen die van de illegale Israëlische nederzettingen profiteren. Dat komt doordat de VN-commissie die de lijst opstelde tien strikte criteria hanteert. Die staan hier, onder het kopje ‘Scope of the Database’.
Zo staan er geen bedrijven in de database die slechts ‘lokaal’ profiteren van de bezetting van Palestina, zoals winkels, kappers of garages. Ook onderaannemers en indirecte leveranciers komen er niet in voor: die zijn meestal simpelweg niet te traceren, en hun betrokkenheid is niet makkelijk onomstotelijk aan te tonen.
Dat verklaart ook waarom er geen bedrijven op staan die onder andere The Rights Forum wel aanmerkt als problematisch, zoals Nederlandse pensioenfondsen en de Nederlandse banken ING en Rabobank. Deze financiële instellingen profiteren indirect, door financiële dienstverlening aan of investeringen in bedrijven die in bezet Palestina werken.
Eind vorig jaar verscheen het jaarlijkse rapport van het Palestijns-Europese initiatief Don’t Buy Into Occupation, waar The Rights Forum onderdeel van is. In het rapport staan ruim 800 bedrijven en andere entiteiten die betrokken zijn bij Israëls nederzettingenbeleid en er nauw mee verweven zijn. Gezamenlijk hebben deze bedrijven er bijna 400 miljard dollar in geïnvesteerd. Van die ruim 800 bedrijven zijn er 17 Nederlands.
