Amerikaanse sancties maken de levens van rechters en aanklagers van het Internationaal Strafhof in Den Haag onmogelijk. Europese landen, ook Nederland, laten het in berusting gebeuren of werken actief mee.
Al-Qaeda, ISIS, drugskartels, Noord-Korea en het Internationaal Strafhof. Op het oog een onsamenhangend rijtje, maar ze hebben één ding gemeen: Ze staan allen op de sanctielijst van de Verenigde Staten.
‘Om jezelf op een lijst te zien staan die is bedoeld voor mensenrechtenschenders, voor terroristen en georganiseerde misdaad, vanwege het werk als rechter bij het Internationaal, dat heeft emotionele impact’, zegt Kimberly Prost, een Canadese rechter van het Strafhof, tegen Al Jazeera.
Negen rechters en aanklagers van het Strafhof zijn getroffen door Amerikaanse sancties, onder wie hoofdaanklager Karim Khan. Het komt hoofdzakelijk als vergelding voor het aanklagen van Israëlische premier Benjamin Netanyahu en voormalig minister van Defensie Yoav Gallant.
Bij Prost is er een andere reden. Ze is in augustus dit jaar op de sanctielijst geplaatst omdat ze Amerikaanse militairen onderzoekt die verdacht worden van oorlogsmisdaden in Afghanistan. ‘Ik dacht dat ik wel begreep wat de impact van sancties was. Maar totdat je het ervaart, dringt het niet echt tot je door’, zegt Prost.
De sancties verbieden het Amerikaanse bedrijven en personen om zaken te doen met of diensten te verlenen aan de Strafhof-medewerkers, waardoor veel simpele praktische zaken opeens onmogelijk worden.
Een Franse Strafhofrechter, Nicolas Guillou, vertelde vorige maand ook over de impact van Amerikaanse sancties op zijn leven. Guillou autoriseerde als rechter van het Hof de uitvaardiging van de arrestatiebevelen voor Netanyahu en Gallant, wat hij moest bekopen met sancties.
‘Het is alsof je wordt teruggeworpen naar de jaren negentig’, zegt hij in een interview met de Franse krant Le Monde. ‘Amerikaanse bedrijven worden ingezet om rechters en openbare aanklagers te intimideren die zich inzetten voor gerechtigheid in hedendaagse gewapende conflicten.’
‘Al mijn accounts bij Amerikaanse bedrijven, zoals Amazon, Airbnb en PayPal, zijn gesloten’, zegt Guillou. ‘Ik had een hotel geboekt op Expedia en een paar uur later stuurde het bedrijf me een e-mail om de reservering te annuleren, vanwege de sancties.’
Online winkelen kan niet meer, omdat ‘je nooit weet of de verpakking van je product Amerikaans is’. Hij kan geen e-mailaccounts gebruiken van Microsoft of Google, of enig ander Amerikaans bedrijf. WhatsApp, Instagram, Facebook: allemaal niet meer toegankelijk voor Guillou.
Amerikaanse banken mogen hem en de andere rechters geen diensten meer leveren. Bovendien is elke transactie met een Amerikaanse partij, in Amerikaanse dollars, of in een munteenheid die is gekoppeld aan de dollar, verboden. Ook veel niet-Amerikaanse banken sluiten de rekeningen van individuen onder sancties.
‘In de praktijk word je door een groot deel van het wereldwijde banksysteem effectief op een zwarte lijst geplaatst’, zegt Guillou. Daarnaast zijn alle betalingssystemen Amerikaans, van Mastercard tot Visa, en kan hij deze dus niet meer gebruiken. ‘Van de een op andere dag heb je geen pinpas meer’.
Voor Prost geldt hetzelfde. ‘Je hebt opeens geen creditkaart meer, het maakt niet uit welke bank hem heeft uitgegeven, want de Amerikanen controleren het SWIFT-systeem [voor internationale betalingen]’.
‘Het verlamt je in de moderne wereld’, zegt Prost. ‘Hoe bestel je een Uber, hoe boek je een hotel, hoe doe je simpele transacties, abonnementen?’
Dat de Amerikanen rechters van het Strafhof hun leven onmogelijk maken is één ding. Dat Europese landen het laten gebeuren is misschien nog wel schokkender.
‘In normale wereld zou dit een enorm schandaal in Europa moeten zijn’, schreef politiek commentator Arnaud Bertrand op X. ‘De Amerikanen straffen een Europees staatsburger vanwege zijn werk in Europa, bij een in Europa gevestigde instelling die Europa mede heeft opgericht en financiert’.
En Europa verzaakt niet alleen de Strafhofmedewerkers te beschermen, het handhaaft de sancties zelf actief, aldus Bertrand. ‘Europese banken sluiten zijn rekeningen, Europese bedrijven weigeren hem diensten te verlenen, Europese instellingen kijken toe hoe Washington het leven van een Europese rechter op Europees grondgebied verwoest.’
Yanis Varoufakis, de Griekse politicus en econoom, schreef een opiniestuk dat vertaald is door de De Groene Amsterdammer, met dezelfde strekking. ‘De echte tragedie is niet dat Trump zijn macht misbruikt’, schrijft Varoufakis. ‘De echte tragedie – of misschien zelfs farce – ligt in de reactie van Europa.’
Die reactie is er een van totale berusting. Europa heeft geen noemenswaardige actie genomen tegen het feit dat de VS de levens van Europese rechters zuur maakt. Geen veroordeling, geen tegenmaatregelen, geen hulp of steun aan de rechters. Ook Nederland niet, dat als gastland van het Strafhof een speciale verantwoordelijkheid heeft het te beschermen.
‘De zaak-Guillou is een scherpe metafoor voor Europa zelf: een unie van landen die heeft meegewerkt aan het oprichten van een internationaal gerechtshof om haar eigen waarden te beschermen, maar vervolgens toestaat dat een buitenlandse mogendheid [..] haar rechters daarvoor straft – en zelfs meewerkt aan de uitvoering van die straf’, schrijft hij.
En dat allemaal omdat de VS wil dat Israël straffeloos en zonder verantwoording af te leggen zijn genocide op de Palestijnen kan blijven uitvoeren. Dat Netanyahu nooit verantwoording hoeft af te leggen voor de meer dan 100.000 doden die hij op zijn geweten heeft.
‘Als over een paar jaar bijna iedereen zal beweren dat zij tegen de oorlogsmisdaden van Israël in Gaza waren, zal men met genegenheid terugdenken aan rechter Guillou’, schrijft Varoufakis. ‘Maar men zal zich ook de Europese leiders herinneren, niet alleen om hun lafheid, maar ook om hun onvermogen in te zien dat wie zijn eigen waarden niet verdedigt, uiteindelijk irrelevant wordt.’
Rechter Guillou ziet de toekomst van het Internationaal Strafhof, en daarmee van het project na de Tweede Wereldoorlog om een op regels gebaseerde wereldorde te scheppen, door de sancties op losse schroeven staat.
‘Voor het Strafhof is dit het moment van de waarheid. Wie zijn de echte verdedigers ervan? Wie heeft de moed om menselijke waarden te verdedigen tegenover barbarij? Dat is wat er op het spel staat’, zegt Guillou. ‘Onze zaken betreffen duizenden slachtoffers van moord, verkrachting en marteling. Duizenden lijken, wezen en verminkten. Wanneer het Hof wordt aangevallen, zijn het de slachtoffers die het zwijgen worden opgelegd.’
