De door de Duitse Bondsdag aangenomen anti-BDS-motie krijgt gevolgen. Het Open Source Festival schrapt het optreden van een Amerikaanse rapper vanwege diens opvattingen over BDS. Voortaan moeten muzikanten schriftelijk verklaren niet met BDS te sympathiseren. ‘We hebben geen keus’, zegt de festivaldirectie.
Op 4 juni stuurde Philipp Maiburg, artistiek directeur van het Duitse Open Source Festival, een e-mail aan Talib Kweli, de Amerikaanse rapper die op het festival – 13 juli in Düsseldorf – zou optreden. De mail had een niet-alledaags onderwerp: Maiburg informeerde naar Kweli’s mening over BDS.
In zijn mail wijst hij op een in mei door de Duitse Bondsdag aangenomen motie waarin de BDS-beweging als antisemitisch wordt bestempeld. Hoewel die motie geen wettelijke status heeft en voor niemand bindend is, schrijft Maiburg dat lokale overheden en publieke instellingen erdoor worden verplicht om ‘BDS geen platform te geven’. Vanwege het feit dat Maiburgs festival overheidssubsidie ontvangt, stelt hij ‘geen andere keus te hebben’ dan daaraan te voldoen.
Kweli reageerde nog dezelfde dag op Maiburgs mail met een gedreven uitleg van zijn pro-BDS-standpunten. Hij besluit zijn antwoord als volgt:
If I’m not allowed in Germany because I support humanity, fuck it. I won’t go. The ball is in your court. I would like to perform in Germany but I don’t need to. I’d rather be a decent human being and stand up for what’s right then censor myself and lie about BDS for a check.
Daarop schrapte het festival Kweli’s al in december aangekondigde optreden. In een verklaring wordt benadrukt dat de privé-opvattingen van de artiest de reden zijn van de annulering:
Da der Künstler Talib Kweli als BDS Sympathisant bekannt ist und dies auf unsere Nachfrage bekräftigt hat, bleibt uns nichts anderes übrig als seine Einladung zum Open Source Festival 2019 zurückzuziehen.
Aangezien de kunstenaar Talib Kweli bekendstaat als BDS-sympathisant, en hij bij navraag heeft bevestigd dat te zijn, zit er voor ons niets anders op dan de uitnodiging aan hem voor het Open Source Festival 2019 in te trekken.
Daags daarvoor maakte het festival op zijn Facebookpagina bekend op 31 mei een brief te hebben ontvangen, waarin werd aangedrongen op annulering van Kweli’s optreden vanwege diens solidariteit met de uit Palestijns initiatief voortgekomen BDS-beweging. De brief was gericht aan de organisatoren en sponsoren van het festival, en volgens de Duitse pers afkomstig van ‘een vrouwelijke literatuurwetenschapper uit Düsseldorf’.
Opmerkelijk is hoe gewillig het festival inhaakt op de Bondsdagmotie, en openlijk verklaart ‘geen andere keus te hebben’ dan Kweli uit de line-up te schrappen. Sterker, voortaan zal het festival van iedere uitgenodigde artiest een schriftelijke ‘niet-BDS-verklaring’ eisen, stelt directeur Maiburg:
Um BDS auszuschließen, werden wir uns künftig bei jeder Verpflichtung unterschreiben lassen, dass kein Bandmitglied BDS unterstützt. Das kann den Booking-Prozess sperriger machen, wird aber in Deutschland Standard werden. […] Diese Klausel lassen wir gerade formulieren.
Om BDS buiten te sluiten, zullen we voortaan als onderdeel van iedere verbintenis laten bevestigen dat geen van de bandleden BDS steunt. Dat kan het boekingsproces omslachtiger maken, maar dit wordt in Duitsland de standaard. […] Deze clausule laten we momenteel op schrift stellen.
Het gevaar dat in Duitsland een controle op de opvattingen van muzikanten ‘de standaard’ wordt, zoals Maiburg stelt, schuilt vooral in de graagte waarmee hij en anderen zo’n controle uit eigen beweging invoeren. In plaats van pal te staan voor de rechten en vrijheden van artiesten en burgers, zoals je zeker in de culturele sector mag verwachten, wordt de Bondsdagmotie aangegrepen om musici met ‘foute’ opvattingen uit te sluiten van optredens.
Daarmee vergroot Maiburg de reikwijdte van de Bondsdagmotie aanzienlijk. Waar die motie de regering oproept geen voorzieningen en subsidies beschikbaar te stellen aan BDS-evenementen en -organisaties, breidt het Open Source Festival de criteria uit tot de privé-opvattingen van artiesten.
Voor alle duidelijkheid: er bestaan geen aanwijzingen dat Talib Kweli iets heeft misdaan. Voor de zware beschuldiging van antisemitisme bestaat geen enkele indicatie, laat staan bewijs. Er is ook geen aangifte tegen hem gedaan.
De claim van het festival dat de overheidssubsidie in gevaar zou komen als Kweli zou optreden is misleidend. Festivals als Open Source bestaan dankzij belastinggelden die door burgers worden opgebracht. Het valt niet uit te leggen dat het festival ondanks die publieke financiering meewerkt aan een campagne die is gericht op inperking van burgerrechten en criminalisering van ongewenste denkbeelden.
De handelwijze van de festivaldirectie illustreert hoe de ‘Oorlog tegen BDS’ leidt tot steeds verdere inperking van rechten en vrijheden, en hoe de Bondsdagmotie als hefboom fungeert voor criminalisering en bestraffing van elke vorm van solidariteit met de Palestijnen. Eerder werd met datzelfde doel de IHRA-definitie van antisemitisme in stelling gebracht, waarin kritiek op Israël als jodenhaat wordt geframed.
Philipp Maiburg en zijn mede-organisatoren hebben veel uit te leggen, en het is belangrijk dat daar serieus werk van wordt gemaakt. Daarbij moet meewegen dat de handelwijze van het festival invloed heeft op andere organisaties en festivals. De uitsluiting van Kweli en de invoering van ‘niet-BDS-verklaringen’ zijn illustratief voor het domino-effect waarmee in Duitsland de democratische rechtsstaat steeds verder wordt ondermijnd.
