Israël dient zijn leger en kolonistenbevolking zo snel mogelijk uit bezet Palestijns gebied te verwijderen. Daarnaast dient het de getroffen Palestijnen te compenseren voor de toegebrachte schade.
Dat is in het kort het oordeel van het Internationaal Gerechtshof over de juridische consequenties van de Israëlische bezetting en kolonisering van Palestijns Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Het hof was door de Algemene Vergadering van de VN verzocht hierover een zogenoemde ‘adviesopinie’ uit te brengen. Na een anderhalf jaar durende procedure gebeurde dat op vrijdag 19 juli.
Het oordeel van het hof is vernietigend voor Israël. Samengevat stelt het dat Israëls aanwezigheid in bezet gebied inbreuk maakt op het Palestijnse recht van zelfbeschikking, en op het verbod tot toeëigening van land met geweld. Het hof toont aan dat Israëls aanwezigheid in al zijn facetten strijdig is met de elementaire volkenrechtelijke verdragen die samen de internationale rechtsorde vormen. Israël dient zich daarom volledig terug te trekken uit bezet gebied, dat te herstellen naar de situatie van voor de bezetting, en de Palestijnse bevolking schadeloos te stellen.
Dat oordeel gaat veel verder dan de opinie van het hof uit 2004 over de door Israël gebouwde ‘Afscheidingsmuur’. Destijds oordeelde het hof dat Israëls kolonisering illegaal was, en dat de muur – voor zover op Palestijns grondgebied gebouwd – diende te worden afgebroken. Ditmaal heeft het hof zich uitgesproken over het complete regime van bezetting en kolonisering. Stap voor stap beschrijft het de Israëlische ‘politiek en handelingen’, de gevolgen voor de Palestijnse bevolking, en het daarop van toepassing zijnde recht.
In zijn oordeel maakt het hof ook duidelijk dat Israël uit is op annexatie van (grote delen van) het bezette gebied. Weliswaar is die conclusie geen verrassing, maar de vaststelling ervan door de hoogste VN-rechtbank is explosief. De toeëigening van land door middel van geweld is niet alleen strikt verboden, de conclusie van het hof verplicht derde staten en internationale organisaties tot ingrijpen.
Een andere explosieve conclusie is dat Israël zich schuldig maakt aan raciale segregatie en apartheid. Eerder kwamen VN- en mensenrechtenorganisaties al tot dat oordeel, maar dat stuitte – onder andere bij de Nederlandse regering – op het argument dat daar ‘eerst maar eens een rechter over moet oordelen’. Dat is nu gebeurd.
Het hof maakt ook korte metten met het argument van Israël en zijn bondgenoten dat de bezetting van Palestijns gebied noodzakelijk zou zijn voor Israëls veiligheid. Dat is ondergeschikt aan het verbod op het toeëigenen van land door middel van geweld, stelt het hof nadrukkelijk vast.
Ook het argument dat de Oslo-akkoorden (1993-1995) leidend moeten zijn in de oplossing van het conflict wordt door het hof verworpen. Uitgerekend ‘Oslo’ stelt het Palestijnse recht op zelfbeschikking centraal. De verplichtingen die Israël onder de akkoorden heeft aanvaard bevestigen dat uitgangspunt, en bieden het land geen ruimte om het internationaal recht te schenden, aldus het hof.
Tot slot spreekt het hof zich uit over de verplichtingen van Israël, derde staten als Nederland, en VN-organisaties. Israël dient direct een eind te maken aan de kolonisering van Palestijns gebied, en aan de wetgeving en andere maatregelen die eraan ten grondslag liggen. Het dient alle Israëlische kolonisten uit bezet gebied te evacueren en de muur, voor zover gebouwd in bezet gebied, af te breken.
Verder dient Israël alle sinds juni 1967 aangerichte schade te herstellen. Het gaat daarbij om teruggave van land, onroerend goed en alle andere geconfisqueerde bezittingen, waaronder archieven en documenten. Indien teruggave onmogelijk zou blijken, dient Israël de getroffenen te compenseren. Verdreven of gevluchte Palestijnen dienen te kunnen terugkeren naar hun leefgebied.
Het hof stelt vast dat het aan de Algemene Vergadering en de Veiligheidsraad van de VN is om de manier vast te stellen die een eind maakt aan Israëls illegale aanwezigheid in bezet gebied, en het Palestijnse recht op zelfbeschikking realiseert. Zowel derde staten als internationale organisaties zijn verplicht daaraan mee te werken, en op geen enkele manier de illegale praktijk te erkennen of faciliteren.
In dat opzicht is de claim dat het oordeel van het Gerechtshof ‘niet bindend’ zou zijn een loze bewering. De volkenrechtelijke verdragen waarop het hof zich baseert zijn wel degelijk bindend en bevatten bovendien erga omnes-verplichtingen die het bindende karakter voor derden benadrukken.
Nederland is daar in het bijzonder aan gehouden. Niet alleen als gastheer van het Internationaal Gerechtshof, maar ook op basis van de eigen Grondwet. Die bepaalt in artikel 90 dat Nederland de internationale rechtsorde dient te bevorderen, en in artikel 94 dat verdragen en besluiten van volkenrechtelijke organisaties voorrang hebben boven nationale wetgeving.
Dat betekent dat de Nederlandse regering een direct eind moet maken aan elke vorm van steun aan de illegale aanwezigheid van Israël in bezet gebied. Zo zal de handel met de Israëlische kolonies verboden moeten worden, evenals de samenwerking met het militaire regime waarmee Israël zijn illegale aanwezigheid afdwingt. Ook bedrijven en instellingen – zoals banken, pensioenfondsen en universiteiten – dienen hun activiteiten en relaties te beëindigen voor zover die bijdragen aan de illegale situatie.
Komende dagen gaan wij dieper in op het oordeel van het Gerechtshof en de gevolgen die dat heeft voor Nederland en de internationale gemeenschap.
