Onder het Genocideverdrag is Nederland verplicht om alles te doen wat in zijn macht ligt om Israëls genocide in Gaza te voorkomen. Nu ook ’s werelds meest vooraanstaande onderzoekers de genocide hebben vastgesteld, kan Nederland zijn plicht niet langer ontduiken.
Maandag nam de International Association of Genocide Scholars (IAGS) een resolutie aan waarin wordt vastgesteld dat het planmatige geweld van Israël in de Gazastrook voldoet aan de juridische definitie van genocide in artikel 2 van het Genocideverdrag. De resolutie werd aangenomen met steun van 86 procent van de 500 leden van de IAGS. De discussie of Israël genocide pleegt kan daarmee worden gesloten. En Nederland moet daarnaar handelen.
Nederland is als partij bij het Genocideverdrag verplicht om genocide te voorkomen. Die verplichting gaat in zodra sprake is van een ‘ernstig risico op genocide’. In Gaza werd een dergelijk risico vastgesteld op 26 januari 2024, toen het Internationaal Gerechtshof de genocide-aanklacht van Zuid-Afrika tegen Israël gegrond verklaarde. Vanaf dát moment – ruim 19 maanden geleden – moest Nederland op basis van het Genocideverdrag maatregelen nemen.
Ook legde het Hof Israël in een tussenvonnis vergaande maatregelen op om de zich aftekenende genocide te voorkomen. Destijds zetten we die op een rijtje. Hoewel het vonnis van het Gerechtshof bindend is, trok Israël zich er niets van aan. Ook de daarop volgende vonnissen van maart en mei 2024 heeft Israël genegeerd.
Ondanks zijn verplichting om genocide te voorkomen, heeft Nederland niet gehandeld. Het kabinet verschool zich achter het irrelevante argument dat het ‘niet op de stoel van de rechter’ wilde gaan zitten, en is pas in mei van dit jaar onder grote maatschappelijke druk gaan bewegen.
Verder dan schijnbewegingen is het echter niet gekomen: een EU-onderzoek dat al was gedaan, en een maandenlange inzet op kansloze Europese sancties tegen Israël. Die weg liep afgelopen weekend dood tijdens een informele top van ministers van Buitenlandse Zaken van de EU-lidstaten in Kopenhagen. Er bestaat geen unanimiteit voor sancties, en zelfs geen ‘gekwalificeerde meerderheid’ (55 procent van de staten met 65 procent van de EU-bevolking).
Intussen is de regering door onder meer de eigen volkenrechtelijk adviseur, externe volkenrechtdeskundigen en de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV) op zijn verplichtingen gewezen. De Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) drong al in oktober 2024 aan op het instellen van sancties.
Het laatste nieuws is dat Nederland op zoek gaat naar een ‘kopgroep’ van landen om gezamenlijk sancties te treffen. Die kopgroep bestaat al. In januari van dit jaar richtten negen landen uit het mondiale Zuiden de The Hague Group op. Landen als Spanje, Ierland en Slovenië hebben maatregelen genomen die Nederland weigert te nemen – variërend van aansluiting bij de genocide-zaak van Zuid-Afrika, erkenning van de Palestijnse staat, tot het instellen van (handels)sancties. Frankrijk, het VK, Canada, Australië en mogelijk andere landen zullen deze maand de staat Palestina erkennen.
Wil Nederland tot de kopgroep behoren, weet het dus wat het moet doen. Ook moet de vaststelling van de Israëlische genocide door de IAGS gevolgen hebben voor de militaire samenwerking met het leger dat deze pleegt, voor de aanschaf van Israëlische wapens en de samenwerking met Israëlische wapen- en techbedrijven als Elbit Systems, Rafael en IAI. Niet als politieke afweging, maar als bindende verplichting.
Nu genocide in Gaza is vastgesteld en de hoop op Europese sancties is vervlogen, mag de ‘zoektocht naar een kopgroep’ niet het volgende excuus worden om nationale maatregelen tegen Israël uit te stellen. Hoe je bij de kopgroep aanhaakt, toonde België eerder vandaag. Het buurland kondigde twaalf nationale sancties aan en zal de staat Palestina erkennen. Het kabinet weet wat het te doen staat.
