Zowel Israël als de Palestijnse president Abbas hebben belang bij het uitstel van de Palestijnse verkiezingen. De VS en EU buigen mee. De Palestijnse bevolking betaalt de prijs.
De voor 22 mei geplande Palestijnse verkiezingen worden uitgesteld. Dat maakte de Palestijnse president Mahmud Abbas vrijdag bekend. Ze zouden worden gehouden in de door Israël bezette Palestijnse gebieden – de Westelijke Jordaanoever inclusief Oost-Jeruzalem, en Gaza. De laatste keer dat dat gebeurde was in 2006.
De officiële reden voor het ingrijpende besluit is het uitblijven van Israëlische toestemming om de verkiezingen in Oost-Jeruzalem te houden. Het politiek instabiele Israël zou dat op dit moment niet aankunnen, zou Abbas donderdag per brief van Israël te horen hebben gekregen.
Volgens Abbas kan geen sprake zijn van Palestijnse verkiezingen zonder participatie van de Palestijnen in Oost-Jeruzalem, het stadsdeel dat binnen de tweestatenoplossing als hoofdstad van de staat Palestina geldt. ‘Wij zullen niet de geschiedenis ingaan als degenen die Jeruzalem opgaven’, klonk het principieel in Abbas’ kamp.
Vooralsnog is geen sprake van afstel, maar van uitstel. Zodra Israël medewerking toezegt, kunnen binnen een week verkiezingen worden gehouden, verzekerde Abbas, die met geen woord repte over die andere verkiezingen, gepland voor 31 juli, met zijn eigen presidentschap als inzet. Feit is dat in Palestina van politieke campagnes, die eind april hadden zullen losbarsten, voorlopig geen sprake is.
Abbas’ besluit kan onder Palestijnen rekenen op weinig begrip – Hamas sprak zelfs van een ‘coup’. Hem wordt verweten dat hij de bezetter om toestemming heeft gevraagd voor verkiezingen in Oost-Jeruzalem, in plaats van die gewoon te organiseren. Vanuit het perspectief van een onder bezetting levende bevolking, die verkiezingen ziet als urgente stap naar vrijheid en beëindiging van de bezetting, kon Abbas die kritiek zien aankomen.
Bovendien, zo stellen zijn critici, komt het uitstel Abbas zelf verdacht goed van pas. Zijn Fatah-partij is in drie fracties uiteengevallen. Hoewel die samen nog steeds de meeste stemmen kunnen behalen, verliezen Abbas en de zijnen hun absolute macht. Daarnaast vergroot de verdeeldheid de kans op een overwinning van Hamas – een onverteerbare Aha Erlebnis voor Fatah, dat bij de laatst gehouden verkiezingen in 2006 door Hamas werd verslagen. Vanuit dat perspectief is uitstel een kwestie van lijfsbehoud voor Abbas en zijn partij. Dat Israël de aanleiding verschafte, kwam goed uit, luidt de redenering.
Het wantrouwen onder de Palestijnse bevolking jegens Abbas en de door hem geleide Palestijnse Autoriteit (PA), is al jaren groot. Voor de Palestijnen heeft de PA, opgericht in 1994, niets opgeleverd. In plaats van de onder de tweestatenoplossing beoogde Palestijnse staat te realiseren, wordt die door Israël onder de neus van de PA in moordend tempo gekoloniseerd.
Daarvoor betaalt de bevolking de prijs. De Israëlische onderdrukking beheerst elk facet van het dagelijks leven van de Palestijnen, met de blokkade van Gaza als meest pregnante voorbeeld. Straffeloosheid is daarbij de norm. Het dagelijkse geweld tegen Palestijnse burgers door Israëls leger, politie en kolonisten, is onbeteugeld. Ruim een kwart eeuw na haar oprichting kan de PA de eigen burgers nog steeds niet beschermen tegen het geweld en onrecht waaraan die blootstaan. Sterker, de PA wordt zelf ook beschuldigd van repressie tegen onder meer studenten, activisten en journalisten.
Een specifieke steen des aanstoots betreft de ‘veiligheidscoördinatie’ tussen de PA en Israël. De PA beschikt over goed getrainde elitetroepen en veiligheidsdiensten, die echter niet beschikbaar zijn om de eigen bevolking tegen de Israëlische bezetter te beschermen, maar daar juist mee samenwerken. Afgelopen week concludeerde Human Rights Watch in een brisant rapport dat Israël zich jegens de Palestijnen schuldig maakt aan apartheid en vervolging. In het rapport roept de prominente mensenrechtenorganisatie de PA onder meer op om de coördinatie met Israël op te zeggen voor zover die leidt tot medeplichtigheid aan de Israëlische misdaden.
Steeds harder zwelt het verwijt aan dat de PA onder Abbas instrumenteel is geworden in het regime van kolonisering en onderdrukking waaraan de Palestijnen blootstaan. Het uitstel van de verkiezingen geeft verder voeding aan die opvatting.
Opmerkelijk is de meegaande houding van de VS en de EU. De bekendmaking van de verkiezingen door Abbas in januari gebeurde naar verluidt onder druk van de regering-Biden, als voorwaarde voor hervatting van de door Trump gestopte hulp. Maar nu die worden uitgesteld, zijn de Amerikanen opmerkelijk coulant, sprekend van ‘een zaak van de Palestijnen zelf’.
De Europeanen reageerden doortastender, althans op papier. Buitenlandchef Josep Borell riep de Palestijnen direct op tot snelle vaststelling van een nieuwe datum voor de verkiezingen, en Israël tot maximale medewerking. Eerder deed de EU een vergeefse poging om Israël te bewegen de verkiezingen in Oost-Jeruzalem toe te staan, en om Europese waarnemers toe te laten.
Die inzet is onvoldoende. De EU heeft, als belangrijkste handelspartner van Israël en primaire funder van de PA, zwaardere wapens ter beschikking om beide partijen tot medewerking te dwingen. Vastgesteld moet worden dat de EU zich de eigen slagkracht ontzegt.
Daarbij zitten beide machtsblokken gevangen in het verleden. Nadat Hamas in 2006 de verkiezingen won, werd de partij op Israëlisch aandringen geconfronteerd met een westerse boycot, die uiteindelijk leidde tot geweld, twee Palestijnse ‘regeringen’, en de blokkade van Gaza. Eind 2017 stelde Tony Blair dat hiermee een grote fout was begaan, en dat Hamas destijds niet buitenspel had mogen worden gezet.
Maar vier jaar later staat Hamas nog steeds buitenspel. Volgens analisten zullen noch de VS, noch de EU Hamas accepteren als lid van een Palestijnse regering, zelfs al wordt die partij opnieuw tot grootste gekozen. De gevolgen daarvan zijn niet te overzien. Vanuit dat gezichtspunt is uitstel van de verkiezingen voor de VS en de EU een acceptabel scenario, waarvoor de Palestijnse bevolking de prijs betaalt.
Dat is een riskante strategie. Als één ding afgelopen maanden duidelijk is geworden, is dat het geweldige animo van de Palestijnen voor de verkiezingen. Maar liefst 93 procent van de kiesgerechtigden heeft zich laten registreren om op een van de maar liefst 36 partijen te kunnen stemmen. In totaal hebben 1.389 Palestijnen zich gekandideerd voor een parlementszetel, en in de samenleving vindt, ondanks de repressie van de PA, een levendig politiek debat plaats.
Dat enthousiasme heeft nu een zware opdoffer gekregen, waarvan de gevolgen nog niet zijn te overzien. Anders gezegd: wie ervoor pleit dat de Palestijnen op vreedzame wijze moeten streven naar hun vrijheid en onafhankelijkheid, dient hen bij te staan wanneer Abbas en Israël dat in gevaar brengen.
