Dat blijkt uit het vandaag verschenen rapport Don’t Buy Into Occupation. Het documenteert de investeringen van 47 Europese banken en de top 100 van Europese institutionele beleggers in 104 internationale bedrijven die betrokken zijn bij de Israëlische bezetting, apartheid en/of genocide. Het betreft investeringen tussen januari 2023 en augustus 2025.
Belangrijkste bevindingen
- De 47 Europese banken investeerden in totaal 269.530 miljard euro in leningen en verzekeringen. De top 100 van financiële instellingen – banken, pensioenfondsen, vermogensbeheerders en verzekeraars – investeerden 1.304.232 miljard euro in aandelen en obligaties. De totale investering bedroeg 1.573.762 miljard euro.
- Tot de 47 banken behoren de Nederlandse ING en Rabobank. Samen verschaften die voor ruim 9,5 miljard euro aan leningen en verzekeringen aan 20 bedrijven. Daarvan zijn de investeringen van ING verreweg het grootst: bijna 8,7 miljard euro in 19 bedrijven.
- In de top 100 van Europese institutionele beleggers staan 11 Nederlandse financiële instellingen. Dat aantal is ten behoeve van de Nederlandse versie van het rapport (de country brief) uitgebreid met zeven instellingen die ook zijn onderzocht, maar buiten de top 100 vielen.
- De 18 instellingen zijn Achmea, Aegon, ASR, Cardano Group, Exor, ING, MN Services, Van Landschot Kempen, alsmede maar liefst tien pensioenfondsen: ABP, bpfBouw, BPL Pensioen, Detailhandel, Horeca & Catering, PFZW, PGB, PMT, Rail & Openbaar Vervoer, en het Pensioenfonds Vervoer. Samen investeerden de 18 een kleine 55 miljard euro in aandelen en obligaties van 73 bedrijven.
- Het totaal aan investeringen van 19 Nederlandse banken en institutionele beleggers (ING komt in beide categorieën voor) bedraagt 64 miljard euro. Pensioenfonds ABP is met 17,6 miljard euro verreweg de grootste investeerder, gevolgd door ING met 12,5 miljard en pensioenfonds PFZW met 5,5 miljard. De tien pensioenfondsen investeerden samen 46 miljard euro.
Don’t Buy Into Occupation V
Don’t Buy Into Occupation (DBIO) is een coalitie van 25 Europese en Palestijnse ngo’s en vakbonden, gevestigd in zeven Europese landen. De Nederlandse leden van de coalitie zijn BankTrack, PAX en The Rights Forum.
Het nu verschenen rapport is het vijfde sinds de coalitie in 2021 zijn onderzoek startte naar de relaties tussen Europese financiële instellingen en bedrijven die betrokken zijn bij de bouw, uitbreiding, onderhoud en/of instandhouding van de illegale Israëlische nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, inclusief Oost-Jeruzalem. Het vierde rapport verscheen op 26 november 2024.
Criteria aangepast aan realiteit
Voor het vijfde rapport heeft de coalitie deze criteria uitgebreid door niet alleen meer te kijken naar betrokkenheid van bedrijven bij de nederzettingen, maar bij activiteiten die bijdragen aan de Israëlische bezetting als geheel, aan apartheid en/of aan de genocide in Gaza.
De uitbreiding volgt op de dramatisch verslechterde mensenrechtensituatie op de Westelijke Jordaanoever en de genocide in Gaza, en op de internationale juridische oordelen hierover. Op 19 juli 2024 oordeelde het Internationaal Gerechtshof dat de Israëlische aanwezigheid in de bezet Palestijnse gebieden illegaal is, en dat daar sprake is van apartheid en raciale segregatie.
In januari 2024 erkende het Gerechtshof het risico dat Israël in Gaza genocide pleegt. Intussen is er een brede consensus onder onderzoekers dat Israël in Gaza inderdaad genocide pleegt, en worden de Israëlische misdaden op de Westelijke Jordaanoever en in Oost-Jeruzalem worden steeds vaker als etnische zuiveringen en misdaden tegen de menselijkheid erkend.
Investeren meer dan ooit taboe
Deze feiten hebben de verplichtingen van bedrijven en instellingen nog verder op scherp gesteld: meer dan ooit dienen zij zich te verzekeren dat hun activiteiten niet bijdragen aan mensenrechtenschendingen. Tevergeefs. De naar alle maatstaven illegale realiteit van bezetting is nog steeds een populair investeringsvehikel, waaraan bedrijven zich graag vergrijpen en verrijken.
Op grond van de uitgebreide criteria identificeerde de coalitie 104 bedrijven, waarvan er twee in Nederland zijn gevestigd: het beruchte Booking.com en CNH Industrials. Veel van de overige bedrijven zijn in Nederland actief, zoals bijvoorbeeld het Spaanse spoorbedrijf CAF dat in opdracht van Israël werkt aan een tramlijn die Israëls illegale nederzettingen verbindt met Israël zelf.
Wat betekenen de investeringen wél en niét?
- De 104 in het rapport genoemde bedrijven zijn meestal niet alleen actief in de bezette Palestijnse gebieden. Hun activiteiten in bezet gebied maken vaak slechts een beperkt deel uit van hun werkterrein en omzet.
- Investeringen in die bedrijven dragen dus maar deels bij aan de activiteiten in bezet gebied, maar toch noemt het DBIO-rapport de volledige investeringen. Dat heeft twee redenen. Ten eerste is zo’n onderverdeling vrijwel niet te achterhalen. Ten tweede doet het er niet toe.
- Financiële instellingen mogen überhaupt niet investeren in bedrijven die betrokken zijn bij schendingen van het internationaal recht en de mensenrechten. Doen ze dat toch, dan versterken ze die bedrijven ook in hun activiteiten in bezet Palestijns gebied, met alle onrecht van dien.
- De hoogte van de investeringen laat vooral zien in welke mate ABP, ING, PFZW en de 16 andere Nederlandse financials bereid zijn om de Israëlische misdaden tegen de Palestijnen te blijven steunen – en zich er aan te verrijken. Vooral de investeringen van de tien pensioenfondsen, die gebruik maken van de inleg van hun deelnemers, zijn verbijsterend.
Is er ook nog goed nieuws?
Mondjesmaat. De destijds in Nederland geregistreerde bedrijven Kardan en Tahal Group International komen niet langer voor in de databases van de door ons geraadpleegde bronnen, wat betekent dat ze niet meer actief zijn in de nederzettingen [*]. Het Nederlandse bedrijf TKH Security bevestigde dat het zijn banden met de Israëlische distributeur van zijn beveiligingscamera’s heeft verbroken. En vermogensbeheerders als MN Services zijn in gesprek te gegaan met bedrijven en hebben hun relaties met een aantal daarvan beëindigd.
Goed nieuws is ook dat de pensioenfondsen ABP, PFZW, PME en PMT hun aandelen in Caterpillar hebben afgestoten. PFZW is daarnaast ook uit diverse andere bedrijven gestapt die in 2024 nog op de DBIO-lijst voorkwamen. Daarbij moet worden gedacht aan bedrijven als Heidelberg Cement, CAF, Hewlett Packard Enterprise en Airbnb. Ook de investeringen van PFZW in Booking.com zijn fors afgenomen doordat PFZW geen aandelen Booking.com meer heeft (maar nog wel obligaties).
Het gaat alleen veel te langzaam. ABP heeft nog steeds obligaties in Caterpillar en lijkt geen aanstalten te maken verdere stappen te zetten. Ook andere partijen, waaronder ING, investeren nog steeds in het bedrijf achter de bulldozers waarmee Israël de Palestijnen van de kaart veegt.
The Rights Forum publiceert zwarte lijst
Het DBIO-rapport valt samen met de zwarte lijst die The Rights Forum deze week publiceerde. Daarop staan 92 bedrijven en instellingen die op uiteenlopende wijze bijdragen aan wat door de Speciale VN-Rapporteur Francesca Albanese de ‘economie van genocide’ wordt genoemd. Het gaat hierbij uitsluitend om bedrijven die in de Nederlandse markt actief zijn.
Meer dan ooit is het nodig om de betrokken bedrijven en instellingen aan te spreken op hun gedrag. Door deelname aan de DBIO-coalitie en publicatie van de zwarte lijst gaat The Rights Forum daarin voorop. Intussen sloten ruim 15.000 Nederlanders zich bij ons aan.
[*] Voor het DBIO-rapport is gebruik gemaakt van de VN-database van bedrijven, onderzoek van de Israëlische organisatie Who Profits, en van het onderzoeksproject Investigate van The American Friends Service Committee (AFSC).
