‘Schakers hebben een goede memorie, maar geen geweten’, merkte een lezer van onze website op. Dat klinkt overdreven, maar raakt aan de vraag hoe de Schaakbond en schakers ertoe komen om in bezet Oost-Jeruzalem te spelen. Waar liggen hun grenzen? En durven zij ook de oproep van de Palestijnen te negeren?
Naar aanleiding van de deelname van het Nederlandse schaakteam aan het World Team Championship in Oost-Jeruzalem kwam binnen The Rights Forum de vraag op tafel hoe een organisatie ertoe komt om te participeren in een evenement in een stad of land onder militaire bezetting. En dat op uitnodiging van de bezetter, als onderdeel van diens politiek om de lokale bevolking te onderwerpen en verdrijven.
We vragen ons af: wordt dit in de schaakwereld normaal gevonden? Is er bij de Schaakbond niemand die daar direct bezwaar tegen heeft aangetekend? En vinden schakers het oké om in zo’n omgeving te spelen? Het is moeilijk voorstelbaar.
Hoe is in schaakkringen bijvoorbeeld gekeken naar het maandenlange tumult rond het WK voetbal in Qatar? Sporten in een omgeving van ernstige mensenrechtenschendingen is taboe, is de intussen door iedereen begrepen les. Moeten we aannemen dat bij de Schaakbond niemand die uitkomst heeft geprojecteerd op het voornemen om te gaan spelen in een bezette stad waar de mensenrechten al jaren structureel en ingrijpend worden geschonden?
En hoe lag dat toen Rusland in februari Oekraïne binnenviel? De agressor werd direct getroffen met sancties, ook uit de schaakwereld. Zo werd Rusland uitgesloten en mag het geen toernooi meer organiseren. Vroeg niemand zich toen af waarom Israël dat dan wel mag – nota bene in bezet Palestijns gebied? Waar ligt in de schaakwereld de grens? Bij bezetting? Geweld tegen burgers? Etnische zuivering? Illegale annexatie? Oorlogsmisdaden? Apartheid? Alle zijn van toepassing op Oost-Jeruzalem. Niet sinds februari, maar al 55 jaar.
Wie over die misdaden heenstapt raakt er niet alleen bij betrokken, maar fungeert als hij niet uitkijkt zelf als propagandamiddel. Dat is precies wat de schakers overkomt. Om te beginnen vanwege het feit dat de Israëlische kolonisering van bezet Palestijns gebied, waaronder Oost-Jeruzalem, onder het Statuut van Rome geldt als een oorlogsmisdaad. Dat klinkt schakers mogelijk abstract in de oren, maar zij krijgen er direct mee te maken. Sterker, ze slapen erin.
Het Israëlische hotel waar ze verblijven en hun partijen spelen is gebouwd in bezet gebied op illegaal geconfisqueerd Palestijns land, en is een middel om de zogeheten Groene Lijn tussen erkend Israël en door Israël bezet gebied uit te wissen en de Israëlische kolonisering economisch uit te buiten. Zolang de gasten blijven komen – als toerist, zakenman of schaker – leidt dit model tot normalisering en verdere verdieping van de onrechtvaardige en illegale praktijk.
En als die bezoekers, zoals de wereldschaakfederatie FIDE, dan ook nog zo genereus zijn om bezet Palestijns Oost-Jeruzalem in hun communicatie aan te prijzen als ‘Israël’ is hun komst op voorhand goud waard – voor de bezetter welteverstaan. De FIDE zette zelfs een toeristische lofzang op Jeruzalem op de toernooiwebsite waarin met geen letter wordt gerept over de lokale Palestijnse bevolking en de allesoverheersende bezetting.
Dus ja, de FIDE, de Nederlandse Schaakbond en de schakers raken niet alleen betrokken bij de illegale en misdadige praktijk, ze helpen die wit te wassen en propageren. En ja, de FIDE leent zich aantoonbaar voor de verspreiding van Israëlische propaganda.
Opvallend is bovendien dat de schaakfederatie in strijd handelt met de eigen statuten, die ze in het geval van Rusland juist als reden voor sancties opgaf. In artikel 4 verplicht de FIDE zich tot respect voor en bescherming van ‘alle internationaal erkende mensenrechten’. Het tegendeel gebeurt: de FIDE betrekt de schakers en bonden bij de schending van – inderdaad – alle internationaal erkende mensenrechten.
De toewijzing van het toernooi is tegen alle logica én de eigen regels in tot stand gekomen. De Schaakbond en schakers zouden moeten nagaan hoe dit heeft kunnen gebeuren, te meer daar maatschappelijk protest voorspelbaar was. Dat komt nu op gang en zal voor en tijdens het toernooi zonder twijfel toenemen.
Dat protest komt in de eerste plaats vanuit de lokale Palestijnse bevolking, die zich duidelijk uitspreekt tegen het buiten haar om door de bezetter georganiseerde toernooi. Palestijnse organisaties roepen de FIDE, nationale bonden en individuele schakers op niet mee te werken aan het onrecht dat hen wordt aangedaan, en het toernooi te verplaatsen of zich ervan te distantiëren. Aangrijpend is de oproep van de schaakclub uit het Palestijnse vluchtelingenkamp Shatlla in Beirut, Libanon.
De oproepen plaatsen de Schaakbond en schakers voor een laatste test. Luisteren zij naar de Palestijnen of laten ze hen barsten? Dat de vraag gesteld moet worden is pijnlijk genoeg. Het antwoord zal uitwijzen of de opmerking klopt dat schakers een goede memorie hebben, maar niet over een geweten beschikken.
