VN-chef António Guterres stelde de aanslag van Hamas in de context van de 56 jaar durende Israëlische bezetting. Volgens Israël dient die ‘smerige antisemitische taal’ hem de kop te kosten. De aanval past in een lange Israëlische traditie.
Tijdens een aan de Gaza-oorlog gewijde bijeenkomst van de VN-Veiligheidsraad in New York benadrukte António Guterres, secretaris-generaal van de VN, dinsdag dat de aanvallen van Hamas op Israël ‘niet in een vacuüm plaatsvonden’. Hij verwees naar ‘56 jaar verstikkende bezetting’ en de gevolgen daarvan voor de Palestijnen:
Ze hebben gezien hoe hun land gestaag werd opgeslokt door nederzettingen en geteisterd door geweld; hoe hun economie werd verstikt; hoe hun mensen werden ontheemd en hun huizen werden gesloopt. Hun hoop op een politieke oplossing voor hun benarde situatie is vervlogen.
De grieven van het Palestijnse volk kunnen de afschuwelijke aanvallen van Hamas niet rechtvaardigen. En die afschuwelijke aanvallen kunnen de collectieve bestraffing van het Palestijnse volk niet rechtvaardigen.
Israël reageerde furieus. De Israëlische VN-ambassadeur Gilad Erdan beschuldigde Guterres ervan ‘begrip te tonen’ voor de door Hamas aangerichte slachting van 7 oktober. Minister van Buitenlandse Zaken Eli Cohen, ook in New York, annuleerde een geplande afspraak met hem. Dat eiste hij ook van de familieleden van de door Hamas ontvoerde Israëli’s die Guterres zouden ontmoeten. Een aantal gaf toe aan de druk. Tijdens een toespraak werd Cohen vanwege zijn schaamteloze optreden uitgejouwd door Israëlische expats die zijn aftreden eisten.
Israëlisch parlementslid Avigdor Lieberman bestempelde het betoog van Guterres als een ‘vals narratief dat de VN al jaren probeert op te dringen’. Ook hij beschuldigde Guterres van ‘legitimering’ van het Hamasgeweld en hij stelde de secretaris-generaal op één lijn met ‘de verachtelijke terroristen van Hamas’.
Volgens parlementsvoorzitter Amir Onana was de aanval van Hamas een ‘moderne Holocaust’. Onana meent dat Guterres door zijn ‘smerige antisemitische taal’ zijn ‘laatste beetje waardigheid en morele zuiverheid is verloren’.
Ook oppositieleider Yair Lapid liet van zich horen. Hij beschuldigde Guterres ervan excuses te zoeken voor ‘barbaars terrorisme’. Volgens hem is Israël een ‘aan het recht gebonden democratie die zich verdedigt’ tegen een ‘brute terroristische organisatie die een slachting op burgers heeft begaan’. Door meerdere Israëlische politici werd opgeroepen tot het ontslag van Guterres en zelfs tot onttakeling van de VN.
De hetze tegen Guterres zette zich woensdag in alle hevigheid voort. Niet alleen werd opnieuw opgeroepen tot zijn aftreden, ook heeft Israël besloten om VN-vertegenwoordigers geen toegang meer te verlenen tot het land. Gilad Erdan vatte het besluit als volgt samen: ‘Het is tijd ze een lesje te leren.’
Dat is een veelzeggende uitspraak. Guterres heeft zich namelijk een loyale bondgenoot van Israël getoond door het land op cruciale momenten uit de wind te houden. Zo liet hij Israël eerder dit jaar tot ieders verbazing buiten zijn jaarlijkse ‘list of shame’ van landen die zich structureel schuldig maken aan de mishandeling van kinderen. En in maart 2017 liet hij een rapport over Israëlische apartheid, opgesteld in opdracht van de VN, binnen twee dagen intrekken, ook al kostte dat zijn eigen mensen de kop. In beide gevallen handelde hij onder zware druk van Israël en de VS. Nu hij weigert aan de leiband te lopen wordt hem ‘een lesje geleerd’.
De beschuldigingen tegen Guterres raken kant noch wal. Hij heeft het Hamasgeweld steeds scherp veroordeeld en herhaalde die veroordeling nota bene tijdens de VN-zitting. Ook zet hij zich onvermoeibaar in voor de door Hamas ontvoerde Israëli’s en hun families.
Het punt dat Guterres maakte is dat 75 jaar rechteloosheid en verdrijving, 56 jaar bezetting en kolonisering, 16 jaar blokkade en een wreed regime van geweld, etnische zuivering en apartheid per definitie tot een reactie van de slachtoffers zal leiden. Wil je daarvan af dan moet je geen nieuw trauma veroorzaken maar eindelijk de oorzaken aanpakken, is Guterres’ boodschap. Daar wordt hij voor gestraft. Dat het beestachtige Israëlische regime een beestachtige reactie kan losmaken mag niet worden gezegd, laat staan opgelost.
De uitzinnige beschuldigingen tegen Guterres passen in een patroon. Israël keert zich traditioneel met zulke aantijgingen tegen instellingen en organisaties die zijn gewelddadige overheersing van de Palestijnen in de weg staan.
De VN ligt al jaren onder vuur vanwege zijn vermeende ‘anti-Israëlische’ en ‘antisemitische’ gezindheid. Ook individuele VN-deskundigen worden met regelmaat op de meeste grove wijze belasterd – de beschuldigingen van eind 2022 tegen Speciaal VN-Rapporteur Francesca Albanese zijn een voorbeeld uit vele. In september 2017 bestempelde premier Benjamin Netanyahu in een toespraak tot de VN diezelfde VN zelfs tot ‘epicentrum van het wereldwijde antisemitisme’. Met de beschuldiging van Guterres is nu ook het VN-boegbeeld aan de schandpaal genageld.
Ook het algemene inreisverbod dat Israël nu voor VN-medewerkers heeft uitgevaardigd past in de traditie. Rapporteurs als Albanese zijn per definitie niet welkom in Israël en ook ontzegt Israël medewerkers van de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten al jaren de toegang tot het land.
Gerenommeerde mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch en vooraanstaande instellingen als het Internationaal Strafhof ondergaan dezelfde behandeling. Direct nadat het Strafhof op 3 maart 2021 een onderzoek aankondigde naar Israëlische en Palestijnse (Hamas) oorlogsmisdaden in bezet gebied, werd het door Israëls politieke establishment beschuldigd van Israël- en Jodenhaat en het faciliteren van terrorisme. Al een jaar eerder, tijdens het vooronderzoek, riep Netanyahu op tot wereldwijde sancties tegen het hof vanwege ‘puur antisemitisme’.
Ook bedrijven krijgen met de Israëlische toorn te maken als zij een onwelgevallige koers varen. In juli 2021 kreeg Ben & Jerry’s de volle laag toen de populaire ijsproducent bekendmaakte zich terug te trekken uit Israëls illegale kolonies (‘nederzettingen’) in bezet gebied. Allerwegen werd het bedrijf beschuldigd van antisemitisme en het rugwind geven aan Palestijns terrorisme. Israëlische bewindslieden riepen op tot een wereldwijde boycot van het bedrijf met de Joodse wortels.
De kwaadaardige aantijgingen raken natuurlijk in de eerste plaats de beschuldigde bedrijven, organisaties en instellingen. Zij lopen zware reputatieschade op. Maar de schadelijke effecten reiken veel verder dan dat. Wie beweert dat de wereld tot in de top van de VN toe vergeven is van antisemieten creëert een angstbeeld waarmee Joden en anderen de stuipen op het lijf wordt gejaagd. Die suggereert bovendien dat de overheersing van de Palestijnen eigenlijk niet een Israëlische, maar een ‘Joodse’ onderneming is, en dat is een klassieke vorm van antisemitisme. Het netto effect is dat het begrip antisemitisme iedere betekenis verliest en de bestrijding ervan wordt ondermijnd.
Even ernstig zijn de lukrake verwijzingen naar de Holocaust, die eveneens een lange traditie kennen. Zoals gezegd noemde parlementsvoorzitter Onana de gruwelijke operatie van Hamas ‘een moderne Holocaust’. Hij was niet de enige, en tal van politici, onder wie Netanyahu en voormalig premier Naftali Bennett, verklaarden dat Israël in Gaza in gevecht is met ‘de nazi’s’ – de laatste omschreef zelfs de hele bevolking als nazi’s.
Steeds meer Holocaust- en genocidedeskundigen spreken zich openlijk uit tegen wat zij het ‘misbruik’ van de Holocaust noemen. Zij onderstrepen dat de context van de Holocaust een volstrekt andere was dan die van de brute aanval van Hamas. Scherp bekritiseren zij het feit dat Israëlische politici de vergelijking gebruiken om een ‘dreigende genocide in Gaza’ te legitimeren. De vergelijking is een typisch voorbeeld van wat wij in Nederland aanduiden als ‘bagatellisering van de Holocaust’, een vergrijp dat eerder dit jaar op initiatief van minister Dilan Yesilgöz strafbaar is gesteld.
