Dankzij handel met EU-landen krijgen Israëls illegale nederzettingen in bezet Palestina alle kans om te floreren, laat een nieuw rapport zien. Dat dit in strijd is met het internationaal recht, lijkt de Europese Unie niet te deren.
Israëls illegale nederzettingenpolitiek in de bezette Palestijnse gebieden heeft ‘catastrofale gevolgen’ voor de Palestijnse bevolking én wordt in stand gehouden door andere staten, in het bijzonder EU-landen.
Dat staat in een vandaag verschenen rapport over de bezettingseconomie. Meer dan tachtig mensenrechten- en hulporganisaties uit verschillende landen werkten mee aan het rapport, waaronder PAX, OxfamNovib en The Rights Forum.
‘Derde landen dragen direct bij aan het ontnemen van het recht op zelfbeschikking van de Palestijnen, systematische discriminatie en mensenrechtenschendingen, gedwongen verplaatsing, onteigening en economische onderwerping’, concluderen de organisaties.
Het rapport bouwt voort op eerdere rapporten over de zogenoemde economie van bezetting, zoals dat van de speciale VN-rapporteur voor de Palestijnse gebieden Francesca Albanese en het jaarlijkse verslag Don’t buy into occupation van onder meer The Rights Forum.
‘Israëls nederzettingenpolitiek heeft de Westelijke Jordaanoever gefragmenteerd en de Palestijnse economie vernietigd, met wijdverbreid lijden en armoede als gevolg’, staat in het nieuwe rapport. Veel van de onderschreven organisaties zijn actief in de bezette Palestijnse gebieden en hebben deze desastreuze gevolgen van de bezetting met eigen ogen gezien.
Een voorbeeld is dat de Israëlische bezettingsmacht de waterbronnen op de Westelijke Jordaanoever controleert. Illegale Israëlische nederzettingen krijgen voorrang bij de verdeling van dit water. Zo kan het dat de gemiddelde kolonist drie keer meer water verbruikt dan een Palestijn: 247 tegenover 82 liter per dag. Daarnaast wordt afval uit de nederzettingen op Palestijns land gedumpt, dat daardoor vervuild raakt en minder waardevol wordt.
De gestaag uitbreidende nederzettingen maken dat 30 procent van de Westoever in het geheel niet toegankelijk is voor Palestijnen. Het reizen door het overige deel wordt ernstig gehinderd door de meer dan 800 militaire controleposten die de bezetter heeft opgezet. De fragmentatie van Palestijns leefgebied wordt bovendien dramatisch verergerd met de geplande bouw van nieuwe nederzettingen in het zogeheten E1-gebied, wat bezet Oost-Jeruzalem van de Westelijke Jordaanoever zal afsnijden.
Niet voor niets spreken vrijwel alle Palestijnse, Israëlische en internationale mensenrechtenorganisaties al jaren van een Israëlisch apartheidsregime in bezet Palestina. Het Internationaal Gerechtshof bevestigde in juli 2024 dat Israël zich schuldig maakt aan rassenscheiding en apartheid.
Terwijl de Palestijnen van hun land en kansen worden beroofd, worden Israëlische bedrijven met subsidies en belastingvoordelen juist actief gestimuleerd om in de bezette gebieden economische activiteiten te ontplooien. ‘Deze financiële prikkels maken het voor bedrijven veel winstgevender om in nederzettingen te opereren dan binnen de erkende grenzen van Israël’, staat in het rapport.
Daarnaast heeft Israël alleen al in 2024 een miljard dollar uitgetrokken om in de bezette gebieden infrastructuur aan te leggen die alleen toegankelijk is voor kolonisten, en 200 miljoen dollar voor de uitbreiding van de nederzettingen. Palestijnse bezittingen worden aan de lopende band vernietigd of beschadigd door de Israëlische bezettingsmacht en de door haar gesteunde kolonisten.
Sinds het begin van de bezetting in 1967 hebben Israëliërs bijvoorbeeld het onvoorstelbare aantal van 800.000 olijfbomen van Palestijnen omvergehaald. Vorige maand nog heeft het bezettingsleger meer dan 3.000 olijfbomen vernietigd in het dorp Al-Mughayyir, nabij Ramallah.
De Europese Unie is de belangrijkste handelspartner van Israël, en onder het Europees Associatieverdrag geniet Israël handelsvoordelen. Handel tussen de EU en Israëlische bedrijven die actief zijn in bezet gebied bestendigen de illegale bezetting, laat het rapport zien. Maatregelen die de EU heeft getroffen om handel met illegale nederzettingen tegen te gaan, werken niet.
Dat komt omdat de regels voor het verschillend labelen van producten vaak niet worden gehandhaafd door afzonderlijke EU-landen, zodat producten uit ‘erkend Israël’ en uit de bezette gebieden niet van elkaar worden onderscheiden. Zo is wijn uit Israëlische nederzettingen in 90 procent van de gevallen verkeerd gelabeled als Made in Israel, in plaats van het correcte Made in West Bank settlements.
Daarnaast zaaien Israëlische exporteurs bewust verwarring door producten door elkaar heen te plaatsen of met niet-bestaande adressen te labelen. Dit leidt ertoe dat de EU vijftien keer zoveel importeert uit illegale Israëlische nederzettingen dan van Palestijnse producenten. Anders gezegd: dankzij handel met de EU kunnen nederzettingen floreren en blijven Palestijnen verstoken van economische kansen.
Het Internationaal Gerechtshof stelde vorig jaar vast dat derde landen de verplichting hebben om ‘niet bij te dragen aan het in stand houden van de illegale situatie die ontstaan is door Israëls onwettige aanwezigheid in de bezette Palestijnse gebieden’. De EU verzaakt deze verplichting door te blijven handelen met nederzettingen.
Wat voor de EU als geheel geldt, geldt ook voor Nederland. Onderzoek van The Rights Forum en SOMO wees vorig jaar uit dat het zogenoemde Nederlandse ‘ontmoedigingsbeleid’ om handel met illegale nederzettingen tegen te gaan, niet werkt. De overheid, en in het bijzonder de Nederlandse ambassade in Tel Aviv, jaagde handel met nederzettingen juist aan.
Niet alleen buitenlandse staten, ook internationale bedrijven hebben een verantwoordelijkheid, aldus het rapport. ‘Bedrijven die opereren in de Israëlische nederzettingen, faciliteren Israëls schendingen van het internationaal recht.’
Het rapport noemt bijvoorbeeld reisorganisatie TUI, die reizen naar de nederzettingen organiseert; supermarktketen Carrefour, die vestigingen in de nederzettingen heeft; technologiereus Siemens, die infrastructuur voor transport van en naar de nederzettingen aanlegt; en bankgroep BNP Paribas, die leningen verstrekt aan bedrijven die actief zijn in de nederzettingen.
De VN-Mensenrechtenraad heeft bedrijven daarom opgeroepen hun activiteiten in nederzettingen te staken en daarmee niet meer bij te dragen aan de instandhouding van de nederzettingen. Bovendien heeft de Algemene Vergadering van de VN Israël vorig jaar opgedragen zich volledig terug te trekken uit bezet Palestina, en de illegale nederzettingen te ontmantelen.
Binnenkort publiceert The Rights Forum een uitgebreide lijst van Nederlandse instanties en bedrijven, en bedrijven die in Nederland actief zijn, die grof geld verdienen aan de economie van bezetting in de Palestijnse gebieden.
