De Palestijnse Autoriteit dreigt de Gazastrook van zijn laatste beetje energie te beroven, met escalatie van de heersende humanitaire crisis als gevolg. Israël duikt zijn verantwoordelijkheid en noemt de crisis ‘eigen schuld.’
Tegen die achtergrond wordt de wereld opnieuw opgeroepen tot actie.
De Palestijnse Autoriteit (PA), die de scepter zwaait in delen van de door Israël bezette Palestijnse Westoever, lijkt haar dreigement waar te maken om de energievoorziening van de door Hamas bestuurde Palestijnse Gazastook af te bouwen. Dit ondanks de in Gaza heersende humanitaire crisis, waarin het gebrek aan elektriciteit en brandstof een toenemende rol speelt.
Gaza ontvangt een deel van zijn elektriciteit uit Israël, dat echter geen zaken doet met Hamas. Israël houdt de kosten van zijn stroomleveranties aan Gaza in op de namens de PA op de bezette Westoever gecollecteerde belastingen. Volgens Israël heeft de PA verzocht het ten bate van Gaza ingehouden bedrag substantieel te verlagen. Tot dusver was Israëls leverantie goed voor 30 procent van Gaza’s energiebehoefte.
Eind april werd bericht dat de PA voornemens was om de integrale Israëlische stroomleverantie aan Gaza stop te zetten. Dat bericht stond niet op zichzelf. Zo zou de PA ook de salarissen van zestigduizend Palestijnse ambtenaren in Gaza willen bevriezen, en werd bericht dat leveranties van medische voorraden aan Gaza’s ziekenhuizen waren stopgezet. Hoewel het eerste voornemen werd opgeschort en het tweede werd ontkend, is evident dat de PA tracht de macht van Hamas in Gaza te ondermijnen.
Op de voorgrond speelt zich nu een kat en muisspel af tussen de PA en de energie-autoriteit van Gaza. Zo zou de PA voorwaarden hebben gesteld, waaronder een strengere inning van de energiekosten onder de straatarme Palestijnen in Gaza, en het opzetten van een samen met de PA gerunde instantie van toezicht op de energiesector. Volgens een woordvoerder van de energie-autoriteit in Gaza is aan deze voorwaarden voldaan en hebben ook donorlanden en mensenrechtenorganisaties de PA daarvan op de hoogte gesteld. Hij roept op om als volgende stap de verantwoordelijke PA-functionarissen voor het gerecht te dagen.
Kern van het probleem is de Israëlische blokkade van de Gazastrook, die de invoer van elektriciteit en brandstof buiten de beschreven constructie om onmogelijk maakt. Daarbij komt dat Gaza’s enige elektriciteitscentrale tijdens de Israëlische militaire campagne in 2014 ernstig werd beschadigd. Donors uit Turkije en Qatar hielden de centrale nog enige tijd op minimumniveau aan de praat, maar inmiddels zijn die geldstromen opgedroogd en staat de centrale stil. Daarmee is qua stroomleverantie een volledige afhankelijkheid van Israël gecreëerd. Hoewel eerder ook Egypte een klein aandeel leverde is die aanvoer in de praktijk onbetrouwbaar vanwege het haperende Egyptische stroomnetwerk.
Israël wast zijn handen in onschuld: afgelopen donderdag stelde Avi Dichter, hoofd van de parlementaire commissie voor Buitenlandse Zaken en Defensie, dat de inwoners van Gaza de problemen volledig aan zichzelf te wijten hebben. Dat is in tegenspraak met de internationaalrechtelijke verplichtingen die Israël als bezetter heeft ten aanzien van de Gazastrook. Weliswaar trok Israël zich in 2005 terug uit de landstrook, maar de opgelegde blokkade vertegenwoordigt sindsdien nog altijd een vorm van bezetting.
Intussen stapelen de noodkreten aan de internationale gemeenschap zich op. In korte tijd waarschuwden het internationale Rode Kruis, OCHA (UN Office for the Coordination of Humanitarian Affairs) en de Wereldbank voor de zich ontwikkelende humanitaire catastrofe in Gaza. Vrijdag schaarde Nickolay Mladenov, de Speciale Coördinator voor het Midden-Oosten Vredesproces, zich in dat gezelschap met een in harde woorden getoonzette briefing voor de VN Veiligheidsraad.
In Gaza we are walking into another crisis with our eyes wide open. […] For months, the UN has warned that without addressing the structural problems of Gaza’s electricity supply we would face a humanitarian crisis. Those warnings are now a reality. I am today warning the Security Council that unless urgent measures are taken to de-escalate, the crisis risks spiraling out of control with devastating consequences for Palestinians and Israelis alike.
Mladenov rapporteerde dat Gaza’s waterzuiveringsinstallatie door energiegebrek nog maar voor 15 procent functioneert – enkele uren per drie dagen. Nog slechts een op de tien Palestijnen heeft toegang tot schoon drinkwater, dat onbetaalbaar dreigt te worden. Wie dat niet kan betalen riskeert ziektes vanwege de zware vervuiling van het ongezuiverde water. Water koken is amper een optie, vanwege de schaarste aan energie, die nog maar vier uur per etmaal beschikbaar is. Ziek worden is ook geen een optie; ook de ziekenhuizen hebben geen electriciteit of brandstof.
Een ander gevolg van de energieschaarste is de acute stijging van de kosten voor irrigatiewater (65 procent), met een direct effect op de voedselprijzen. Daarnaast is de industriesector hard geraakt; veel projecten liggen stil en een substantieel deel van de werknemers is naar huis gestuurd. Behalve de humanitaire crisis bouwt zich ook een milieucrisis op vanwege de enorme hoeveelheden ongezuiverd rioolwater die in zee worden gedumpt. Volgens Mladenov gaat het om een dagelijkse hoeveelheid waarmee veertig Olympische zwembaden gevuld kunnen worden. De verontreiniging vormt niet alleen een bedreiging voor de volksgezondheid, maar raakt ook de nog marginale visvangst.
De kleine Gazastrook – 360 vierkante kilometer of ruim tweemaal het landoppervlak van Texel – huisvest 1,9 miljoen inwoners. Ter vergelijking: Nederland beslaat 41.500 vierkante kilometer en telt 17 miljoen inwoners. Bij een vergelijkbare bevolkingsdichtheid als Gaza zouden dat er zo’n 220 miljoen zijn. Ruim driekwart van de Palestijnen in de Gazastrook is vluchteling of nazaat van vluchtelingen – veelal Palestijnen die in 1947-1949 en 1967 door Israël werden verdreven uit Jaffa, Haifa, Jeruzalem en honderden Palestijnse dorpen, en die sindsdien in de overbevolkte Gazastrook moeten afwachten tot de wereld hun legitieme recht van terugkeer honoreert.
