Waar staat de VVD precies als het gaat om de genocide in Gaza, de Israëlische bezetting van Palestina en het internationaal recht? The Rights Forum analyseerde het stemgedrag, de moties en het verkiezingsprogramma van de partij.
Nee. In plaats van zich uit te spreken tegen de grootschalige vernietiging van Palestijns leven en Palestijnse infrastructuur, spreekt de VVD in haar verkiezingsprogramma van het ‘Israël-Hamas conflict’. In debatten legitimeert zij Israëls militair optreden als ‘een kwestie van zelfverdediging’. Onvoorwaardelijke steun aan Israël met als doelstelling het ‘uitschakelen van Hamas’ zijn de kernwaarden van de VVD – kernwaarden die totaal onverenigbaar zijn met de gruwelijke realiteit op de grond.
Dit is terug te zien in het stemgedrag en de ingediende moties van de partij. Toen het Internationaal Gerechtshof in januari 2024 in een tussentijdse uitspraak oordeelde dat Israël zich schuldig maakt aan genocide, diende de VVD samen met de SGP en ChristenUnie een motie in die de Tweede Kamer vroeg om deze beschuldiging te verwerpen. Bovendien stemde de VVD tegen élke motie die de Kamer verzoekt om genocide (of andere oorlogsmisdaden) in Gaza te erkennen en te veroordelen.
De negen moties over humanitaire hulpverlening die de VVD de afgelopen twee jaar indiende, lijken niets meer dan onderdeel van een actieve strategie om de medeplichtigheid van de partij te verhullen. Na het zomerreces dit jaar had de VVD meer dan vijftien keer de kans om in te stemmen met een motie die vroeg om politieke of juridische maatregelen tegen Israël. De VVD stemde elke keer tegen. In plaats daarvan diende de partij een motie in over het continueren van zogenoemde voedseldroppings, hoewel deze bewezen ineffectief zijn.
VVD-buitenlandwoordvoerder Eric van der Burg en demissionair minister Ruben Brekelmans van de VVD ontkennen continu dat er een sprake is van een genocide en spelen een spelletje van juridische terughoudendheid. Dat het risico op genocide al in januari 2024 door het hoogste internationale gerechtshof is vastgesteld, lijkt de VVD koud te laten.
Welke politieke partijen zetten zich in om de genocide in Gaza te stoppen? Welke zijn voor een wapenembargo tegen Israël? En welke erkennen Palestina? Ga naar www.gazakieswijzer.nl om meer te weten te komen over de Palestina/Israël-standpunten van zestien partijen.
Nee. De VVD verzet zich in woorden én daden tegen het stopzetten van militaire samenwerking met Israël of het instellen van een wapenembargo. Met haar stemgedrag toont de partij haar prioriteiten: geopolitieke en economische belangen staan boven mensenrechten en het oorlogsrecht.
Sinds 7 oktober 2023 heeft de VVD tegen elke vorm van beperking van de wapenhandel met Israël gestemd, waaronder een tijdelijk wapenembargo, het stopzetten de levering van F-35-onderdelen en het stopzetten van wapenleveranties die bijdragen aan de instandhouding van de illegale situatie gecreëerd door Israël in de bezette Palestijnse gebieden.
Ook moties die pleiten voor een Europees wapenembargo vinden bij de VVD geen steun. De motie van Kati Piri (GroenLinks-PvdA), die een volledig wapenembargo voorstelde, werd door VVD-leider Dilan Yesilgöz als ‘bizar, onverdedigbaar en onverstandig’ weggezet.
Sterker nog, de VVD heeft zelf vier moties ingediend om militaire samenwerking met Israël te beschermen of te bevorderen. Zo pleitte de partij voor het hervatten van leveringen van F-35-onderdelen aan Israël en voor het blijven leveren van onderdelen voor ‘het functioneren van de Iron Dome’. De partij ging hiermee in tegen het Genocideverdrag en tegen de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof van 26 januari 2024 die aangeeft dat staten alles moeten doen om genocide te voorkomen.
Ook het verkiezingsprogramma zet deze lijn voort: de VVD gaat voor de grootste investering in defensie aller tijden, zonder enige kanttekening over de Nederlandse samenwerking met regimes die op grote schaal mensenrechten en het oorlogsrecht schenden, zoals die van Israël en de Verenigde Staten. Bijzonder hypocriet voor een partij die zelf zegt te willen opkomen voor de rechtsstaat en de internationale rechtsorde.
Sinds september 2025 steunt de VVD een handelsverbod met de illegale Israëlische nederzettingen. Tot ieders verbazing, want de VVD dwarsboomde diezelfde maatregel ruim twee weken eerder, waardoor het demissionaire kabinet voor een tweede kier viel.
Dat de huidige demissionaire VVD-minister David van Weel is overgegaan tot het besluit van een nationaal embargo voor producten uit de illegale nederzettingen wijkt af van eerder stemgedrag van de partij. Sinds oktober 2023 heeft de VVD tegen een lange reeks moties gestemd die opriepen tot concrete nationale maatregelen op dit vlak.
Telkens was daarbij het excuus dat een handelsverbod op Europees niveau effectiever zou zijn. Maar de VVD stemde ook tegen een motie die opriep tot opschorting van handelsafspraken tussen de Europese Unie en Israël, evenals een motie die vroeg om opschorting van het handelsdeel van het EU-Israël Associatieakkoord en een motie die verzocht te zoeken naar draagvlak voor een Europees verbod.
Van Weel is duidelijk over de prioriteiten van de VVD: een totaal handelsverbod zou te nadelig zijn voor het Nederlandse bedrijfsleven. Dit wordt ook weer bevestigd door het stemgedrag van de partij: een motie die de Nederlandse regering vraagt om te kijken naar mogelijke schendingen van mensenrechten bij handel met Israël, vond bij de VVD ook geen steun.
De VVD profileert zich in woorden graag als voorvechter van het internationaal recht, maar in daden blijkt iets anders. De partij kiest consequent voor de kant van haar bondgenoot Israël, ook wanneer dit betekent dat een genocide of de illegale bezetting van Palestina compleet onbestraft blijft.
In haar verkiezingsprogramma lijkt de partij goede bedoelingen te hebben: ‘Israël moet zich houden aan het oorlogsrecht en moet meer doen om de toegang tot medicijnen, voedsel en schoon water te verbeteren.’ Maar dit blijven loze woorden zonder concrete actie.
Onder het Genocideverdrag moet elk land zich inspannen om genocide te voorkomen. Deze plicht ligt nadrukkelijk bij de regeringspartijen – en dus ook bij de VVD. Maar de partij laat deze plicht stelselmatig liggen. Een motie in oktober 2023 over het veroordelen van Israëlische misdaden tegen Palestijnse burgers? Stem tegen. Een motie in december 2024 over het opleggen van een wapenembargo en sancties? Stem tegen. Een motie in maart 2025 over het veroordelen van de humanitaire blokkade van Gaza? Stem tegen.
Als regeringspartij heeft de VVD ook de plicht om de illegale annexatie van Palestijns gebied te veroordelen en het Palestijns recht op zelfbeschikking te erkennen, in lijn met de tussentijdse uitspraak van het Internationaal Gerechtshof. Maar moties die hiertoe opriepen, kregen geen steun van de VVD.
Enigszins positief: de partij erkent wel het belang van onafhankelijke waarnemers, zowel in Gaza als op de Westelijke Jordaanoever, en op het handelen van het Israëlisch leger.
Maar zelfs een motie die vroeg om naleving van het arrestatiebevel tegen de Israëlische premier Netanyahu en hem te laten arresteren mocht hij op Nederlands grondgebied komen, vond de VVD te ver gaan. De VVD blijft dus een bondgenoot van bezetting in plaats van een bezorger van rechtvaardigheid.
Nee. Vooral onder de huidige VVD-fractievoorzitter Yesilgöz verspreidt de partij vaak Israëlische propaganda, en wordt de Israëlische inmenging in de Nederlandse samenleving verre van serieus genomen.
Al in 2022 kwam de VVD onder vuur toen bekend werd dat zestien VVD’ers, inclusief Yesilgöz, in 2019 aan een door de lobbygroep CIDI georganiseerde reis naar Israël hadden deelgenomen. En in 2024 kwam naar buiten dat Yesilgöz als toenmalig minister van Justitie en Veiligheid een tapsystem voor de Nederlandse politie had gekocht van het omstreden Israëlische bedrijf Cognyte, ondanks de vastgestelde risico’s op spionage. Een motie die vroeg om te zoeken naar alternatieven kreeg van de VVD geen steun.
De afgelopen twee jaar is de door de VVD gefaciliteerde Israëlische invloed in de Tweede Kamer alleen maar vergroot. Zo speelde de VVD een sleutelrol bij het intrekken van de uitnodiging voor speciaal VN-rapporteur voor mensenrechten in Palestina Francesca Albanese. Ondertussen stond de partij wel klaar om Israëlische lobbyorganisaties als NGO Monitor te ontvangen.
De VVD was ook bepalend in het afbouwen van steun aan hulporganisatie UNRWA, waar miljoenen Palestijnen van afhankelijk zijn. Samen met de ChristenUnie diende de VVD in november 2024 de eerste motie in die twijfel zaaide over de onafhankelijkheid van de VN-organisatie.
Daarnaast is de VVD een grote voorstander van het omstreden wetsvoorstel voor de strafbaarstelling van terreurverheerlijking en heeft de partij een motie ingediend die de regering meer speelruimte geeft om op te treden tegen ‘verstoring van de openbare orde’. Uit de tekst van deze motie wordt duidelijk: de VVD vergelijkt steun aan Palestina met steun aan terrorisme. De partij, en vooral Yesilgöz, likt de Israëlische laars en bestempelt vrijwel elke vorm van solidariteit met de Palestijnen als antisemitisme.
In haar verkiezingsprogramma spreekt de VVD van de tweestatenoplossing, maar hierbij lijkt de focus vooral te liggen op het belang van een ‘veilig Israël’. De VVD hoopt dat deze komt te bestaan naast een ‘levensvatbare Palestijnse staat’. Maar hoe deze Palestijnse staat er volgens de VVD uit moet komen te zien blijft onduidelijk, behalve dan dat dit ‘zonder Hamas’ moet.
In een recent debat heeft VVD-Kamerlid Eric van der Burg verduidelijkt dat de tweestatenoplossing volgens zijn partij moet worden bereikt via een vredesproces onder begeleiding van de internationale gemeenschap, en dat alles wat dat proces in de weg zit (lees: het uitbreiden van de illegale Israëlische nederzettingen) veroordeeld moet worden. Maar ondertussen stimuleert VVD het tegenovergestelde: de partij stemt tegen moties die voor dergelijke veroordeling pleiten, en zelfs tegen elke motie die vraagt om de erkenning van de Palestijnse staat.
