De gevechtspauze tussen Israël en Hamas die al een week standhoudt wordt benut voor de uitwisseling van gevangenen. Israël lijkt ondanks druk van de internationale gemeenschap vastbesloten de strijd te hervatten. Voor premier Netanyahu bestaat geen ander alternatief.
In de vroege ochtend van 24 november ging een vierdaagse humanitaire gevechtspauze in, die aansluitend met twee dagen is verlengd. Donderdagochtend werd op het laatste moment een nieuwe verlenging van een dag overeengekomen. Volgens een woordvoerder van het ministerie van Buitenlandse Zaken van Qatar, dat nauw betrokken is bij de onderhandelingen tussen Israël en Hamas, wordt gestreefd naar een langere gevechtspauze die moet uitmonden in een staakt-het-vuren.
Tijdens het bestand hebben tot dusver zes uitwisselingen van door Hamas ontvoerde Israëli’s tegen door Israël gedetineerde Palestijnse politieke gevangenen plaatsgevonden. In totaal zijn daarbij zover bekend 102 Israëli’s (en andere nationaliteiten) en 210 Palestijnen vrijgekomen. Dat impliceert dat nog circa 159 Israëli’s door Hamas worden vastgehouden en er nog circa zevenduizend Palestijnen in Israëlische gevangenissen zitten.
Onder de woensdagavond door Hamas vrijgelaten Israëli’s was ook Ofir Engel, die na zijn ontvoering op 7 oktober ook de Nederlandse nationaliteit verkreeg in de hoop daarmee zijn vrijating te bespoedigen. Premier Mark Rutte bedankte de Qatarese, Egyptische en Amerikaanse onderhandelaars voor ‘hun cruciale rol’ in de vrijlating van Engel.
Dankzij de gevechtspauze kunnen hulpgoederen de Gazastrook worden binnengebracht. De Egyptische en Palestijnse Rode Halve Maan en VN-organisaties voeren onder meer voedsel, medicamenten en brandstof voor de generatoren van enkele ziekenhuizen aan. VN-chef António Guterres benadrukte woensdag echter dat de hulp vooralsnog ‘volstrekt ontoereikend is om te voldoen aan de enorme behoeften van meer dan twee miljoen mensen’.
De door Israël in Gaza aangerichte humanitaire catastrofe en materiële ravage is niet te overzien. Het aantal vastgestelde doden is de 15 duizend gepasseerd, maar tussen de zes- en negenduizend Palestijnen worden nog vermist. Het aantal gewonden bedraagt 30 tot 35 duizend. Ruim 1,7 miljoen Palestijnen zijn ontheemd. De civiele infrastructuur is vernietigd. De Wereldgezondheidsorganisatie WHO waarschuwt voor het uitbreken van epidemieën.
Tegelijkertijd worden ook Oost-Jeruzalem en de Westelijke Jordaanoever geteisterd door Israëlisch geweld, afkomstig van het leger en van – door de regering bewapende – kolonisten die als paramilitaire burgermilities huishouden onder de Palestijnse burgerbevolking. Elke dag worden steden, dorpen en bedoeïenengemeenschappen aangevallen waarbij doden en gewonden vallen en Palestijnen van hun land worden gedreven. Sinds 7 oktober zijn de bewoners van 15 bedoeïenendorpen verdreven. Sinds die datum zijn ook duizenden Palestijnen opgepakt; in de eerste vier dagen van het bestand werden 260 Palestijnen opgepakt terwijl er 150 werden vrijgelaten.
De Israëlische gevangenissen gelden als hel op aarde, bleek afgelopen dagen uit getuigenissen van vrijgelaten Palestijnen. Geweld en marteling zijn meer dan ooit de gangbare praktijk. Zover bekend zijn sinds 7 oktober zes Palestijnen in hun cel gestorven of vermoord. In juli beschreven we het institutionele geweld waaraan Palestijnse kinderen in Israëlische gevangenschap blootstaan.
Bij een bushalte aan de rand van Jeruzalem schoten twee Palestijnen, afkomstig uit bezet Oost-Jeruzalem, donderdagochtend drie Israëli’s dood. De daders werden op hun beurt doodgeschoten door een gewapende Israëlische burger en twee militairen. De militairen schoten daarna ook de burger neer, hoewel die zijn handen omhoog hield en luidkeels riep hem te ontzien, in de kennelijke veronderstelling dat hij bij de aanslag betrokken was. Donderdagavond laat werd bekend dat de man aan zijn verwondingen is bezweken. Mogelijk zou ook een tweede burger door de militairen zijn neergeschoten.
De aanslag bij de bushalte werd opgeëist door de gewapende tak van Hamas, als vergelding voor het Israëlische geweld in Gaza en in de Palestijnse stad Jenin op de Westelijke Jordaanoever. In Jenin schoten Israëlische militairen woensdag onder meer twee Palestijnse kinderen van 8 en 15 jaar dood.
Intussen wordt vanuit de hele wereld grote druk op Israël uitgeoefend om de strijd in Gaza definitief te staken. Ook de Amerikanen, Israëls belangrijkste bondgenoten, trachten te voorkomen dat Israël na het noorden nu ook het zuiden van de Gazastrook met de grond gelijkmaakt – daarbij gebruikmakend van Amerikaanse wapens en bommen. President Biden zou een ‘beheerste’ tweede fase van de oorlog mogelijk gedogen op voorwaarde dat Israël toestaat dat de humanitaire hulp aan de Palestijnen wordt uitgebreid.
Maar zijn belangrijkste eis is dat Israël een plan presenteert voor ‘de dag na de oorlog’. De Amerikanen willen dat de Palestijnse Autoriteit het voor het zeggen krijgt in Gaza en dat onderhandelingen over de tweestatenoplossing direct van start gaan. Biden beschikt over een machtsmiddel: werkt Israël niet mee, dan zullen de Amerikanen een bindende resolutie van de VN-Veiligheidsraad tot een permanent staakt-het-vuren naar verluidt niet vetoën. Anders dan de Algemene Vergadering van de VN, die een vergelijkbare resolutie al op 27 oktober aannam, kan de Veiligheidsraad Israël dwingen de resolutie na te leven.
De Israëlische premier Netanyahu verkeert echter in een omgeving die schreeuwt om wraak en vernietiging. Daar kwam dinsdagavond het dreigement van zijn rabiate coalitiegenoot en minister Itamar Ben-Gvir bij om het kabinet op te blazen als Netanyahu de strijd niet hervat. Nieuwe verkiezingen kosten Netanyahu gegarandeerd de kop; zijn Likud staat in de peilingen op zwaar verlies.
Bovendien wordt Netanyahu – bijgenaamd Mister Security – verantwoordelijk gehouden voor het falen van het Israëlische leger en inlichtingenapparaat om de Hamasaanslag van 7 oktober te voorkomen. De omvang van dat falen neemt intussen onvoorstelbare proporties aan. Zolang zich nog Israëli’s in handen van Hamas bevinden en de strijd voortduurt, blijven Netanyahu en andere verantwoordelijken nog buiten schot. Maar ‘de dag na de oorlog’ moeten zij vrezen.
Dat geldt voor Netanyahu’s complete regering. In de maanden voorafgaand aan 7 oktober dirigeerde die een substantieel deel van de Israëlische troepen van het grensgebied met Gaza naar de Westelijke Jordaanoever, ter bescherming van Israëls uitdijende illegale kolonies en de agressieve activiteiten van de kolonisten. Waarschuwingen van de militaire top werden genegeerd. Mede daardoor bleek het zuiden van Israël amper verdedigd toen Hamas zijn aanval uitvoerde. Het oordeel hierover zal genadeloos zijn.
Bovendien zullen de protesten tegen de regering, die tot 7 oktober negen maanden onafgebroken plaatsvonden, na de oorlog weer op gang komen. Aanleiding is het voornemen van de regering-Netanyahu om de juridische macht aan banden te leggen om zo de agenda van zijn ultrarechtse coalitiegenoten te realiseren. Netanyahu heeft daar ook privé belang bij gezien de drie strafzaken die tegen hem zijn aangespannen voor onder meer corruptie en misbruik van vertrouwen.
Vanuit dit perspectief is een definitief staakt-het-vuren voor Netanyahu geen optie. Hij zal vermoedelijk ten koste van alles vasthouden aan het ‘vernietigen van Hamas’, ook al is dat vanuit militair perspectief een onhaalbaar doel. In dat geval wacht de Palestijnse bevolking van Gaza nog meer dood en destructie.
