Het Amerikaanse vredesplan lijkt neer te gaan komen op een poging tot ‘economische pacificatie’ van de Palestijnen. De kans is reëel dat de Palestijnse Autoriteit eraan ten onder gaat en er één staat Israël/Palestina resteert, waarbinnen niet-joden tweederangsburgers zijn.
Het Amerikaanse vredesplan voor Israël/Palestina, door de Amerikaanse president Trump ruim twee jaar geleden aangekondigd als ‘Deal of the Century’, zal in juni het daglicht zien. Dat stelde Jared Kushner, schoonzoon van Trump en hoofdarchitect van het plan, tijdens recente optredens. Hoewel de inhoud van het ernstig vertraagde plan geheim wordt gehouden, geven Kushners uitlatingen een duidelijke indicatie van zijn aanpak en de vermoedelijke uitkomsten.
Kushner maakte duidelijk dat het kader van de Oslo-akkoorden (1993-1995) en de daarmee verbonden tweestatenoplossing is losgelaten. Onderhandelingen op basis van die uitgangspunten hebben immers niets opgeleverd, stelde hij.
Wat hij naliet te vermelden is dat ‘Oslo’ primair is mislukt vanwege Israëlische onwil. Daarvoor hoeft niet eens gewezen te worden op de gefrustreerde onderhandelingen; een blik op de sinds ‘Oslo’ opgevoerde Israëlische kolonisering van het territorium van de voorziene Palestijnse staat zegt genoeg.
Sinds 1993 is het aantal kolonisten op de Palestijnse Westoever (exclusief Oost-Jeruzalem) bijna verviervoudigd, van 110 duizend (september 1993) tot 413 duizend per eind 2017. Het totaal aantal Israëlische kolonisten in bezet Palestijns gebied wordt geschat op 750 duizend en groeit explosief.
De focus van het Amerikaanse plan ligt volgens Kushner op verbetering van de Palestijnse leefomstandigheden en het waarborgen van Israëls veiligheid. Het plan zal de belangrijke geopolitieke issues – waaronder de toekomstige grenzen – omvatten, maar is vóór alles een robuust economisch business plan, niet alleen voor Israël/Palestina, maar voor een groter deel van het Midden-Oosten.
Voor de Palestijnen betekenen Kushners uitlatingen slecht nieuws. Het lijkt zeker dat hen geen soevereine staat wordt gegund, maar een vorm van ‘beperkte autonomie’ in een aantal gebieden onder volledige Israëlische controle: het bantoestan-scenario. Ook lijkt zeker dat het plan naast Oost-Jeruzalem substantiële delen van de Palestijnse Westoever – minimaal de zogenoemde ‘nederzettingenblokken’ en de Jordaanvallei – aan Israël toekent.
Daar staat voor de Palestijnen ‘een beter leven’ tegenover, aldus Kushner. Dat wordt mogelijk dankzij mega-investeringen, die naar verluidt voornamelijk door de Verenigde Arabische Emiraten en Saudi-Arabië worden opgebracht.
Over die investeringen doen steeds meer geruchten de ronde. Zo is er sprake van de vestiging in de Gazastrook van een raffinaderij voor ruwe aardolie uit Saudi-Arabië. Verleden week publiceerde het Israëlische dagblad Israel Hayom ‘gelekte details’ van het Amerikaanse plan, waarin sprake is van een ‘Nieuw Palestina’, dat in vijf jaar economisch van de grond zou worden getild.
In veel van de rondzingende scenario’s wordt de Egyptische Sinaï genoemd als locatie die met Arabisch geld en Palestijnse werknemers economisch ontwikkeld zou kunnen worden. In de door Israel Hayom gepubliceerde informatie is sprake van een met Gaza verbonden industriële zone, die tevens plaats biedt aan de luchthaven van ‘Nieuw Palestina’.
Zo tekenen zich steeds scherper de contouren af van wat een ‘economsiche pacificatie’ kan worden genoemd, een kader voor economische ontwikkeling en integratie van delen van het Midden-Oosten, gecentreerd rond de geopolitieke belangen van Israël, de soennitische Golfstaten en de VS. De Palestijnen krijgen daarbinnen hun plek toegewezen, waarbij economische vooruitzichten de plaats innemen van elementaire vrijheden, rechten en zelfbeschikking.
De Saudische rol in het Amerikaanse plan kwam begin mei ook in het nieuws. Toen werd bekend dat kroonprins Muhammad bin Salman de Palestijnse president Abbas tien miljard dollar in het vooruitzicht stelde indien de Palestijnse Autoriteit (PA) het plan zou aanvaarden. Abbas ging naar verluidt niet op het Saudische voorstel in, aangezien hij daarvoor geen enkele rugdekking heeft.
Voor de Palestijnen is het Amerikaanse plan niets meer dan een vervolg op een lange reeks pro-Israëlische en anti-Palestijnse maatregelen van de regering-Trump. Die erkende in december 2017 Jeruzalem, waaronder het oostelijke Palestijnse stadsdeel, als ‘hoofdstad van Israël’. In mei 2018 werd de Amerikaanse ambassade in Israël demonstratief van Tel Aviv naar Jeruzalem verplaatst.
Die onbezonnen stappen betekenden niet alleen een Amerikaans afscheid van ‘Oslo’, maar ook een radicale breuk met decennia van Amerikaans beleid. Voor de Palestijnen vormden ze aanleiding zich te distantiëren van verder overleg over het Amerikaanse vredesplan in wording.
Cynisch genoeg presenteerde Trump zijn – door vrijwel de hele wereld afgekeurde – drieste actie als een geste aan (ook) de Palestijnen. De Amerikaanse president pochte dat hij hiermee het grootste obstakel voor een vredesregeling – de status van Jeruzalem – ‘van tafel had gehaald’. Een meesterzet, aldus Trump.
Simultaan daaraan verstomde elke Amerikaanse kritiek op de illegale Israëlische kolonisering van de Palestijnse Westoever, die door het Amerikaanse ministerie niet langer als ‘bezet gebied’ wordt omschreven, maar als ‘door Israël gecontroleerd’. Het door Kushner aangevoerde driemanschap dat het Amerikaanse vredesplan vormgeeft (‘The Trump Trio’) verkondigt met regelmaat het Israëlische (op de Bijbel gebaseerde) ‘recht’ om Palestina te koloniseren.
Tot de verdere maatregelen behoorde de sluiting van het Amerikaanse consulaat in Oost-Jeruzalem – dat feitelijk dienst deed als Amerikaanse ambassade voor de Palestijnen – en van de Palestijnse diplomatieke vertegenwoordiging in Washington. De maatregelen zijn bedoeld om de Palestijnen te isoleren, hun contacten en invloed tegen te werken en hen te straffen voor hun ‘onwil’ tot medewerking aan het vredesplan.
Daarnaast werden alle Amerikaanse hulpprogramma’s aan de Palestijnen stopgezet, waaronder die aan UNRWA, de VN-organisatie die zorgdraagt voor de miljoenen Palestijnse vluchtelingen. Het recht van terugkeer van de vluchtelingen wordt door de Amerikanen niet langer erkend.
VN-organen die voor de rechten van de Palestijnen opkomen werden door de Amerikanen belachelijk gemaakt en bestreden. Onder Trump trok de VS zich terug uit de VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap en cultuur (UNESCO) en de Mensenrechtenraad (UNHRC).
De pro-Israëlische koers van de regering-Trump kwam verder tot uiting in het opzeggen van het Iran-akkoord, dat in 2015 werd getekend tussen Iran en de internationale gemeenschap, en in de recente toezegging om Israëls soevereiniteit over de bezette Syrische Golan-hoogvlakte te erkennen. Het is niet voor niets dat veel commentatoren het Amerikaanse beleid beschrijven als het ‘uitvoeren van de Israëlische wensenlijst’.
Als gevolg van al deze maatregelen is het geloof van de Palestijnen dat het Amerikaanse vredesplan rekening zal houden met hun elementaire rechten verdampt – of beter gezegd: de grond ingetrapt. Vanuit Palestijns perspectief is het beleid van Trump de volgende stap in een meer dan zeventig jaar durende campagne van etnische zuivering, landroof en onderdrukking, die tot doel heeft de Palestijnse aanwezigheid en zeggenschap in historisch Palestina te minimaliseren. Rode draad: Israëls streven naar zo veel mogelijk Palestijns land met zo min mogelijk Palestijnen.
Rond 1948 werden 750 duizend Palestijnen door joodse en Israëlische milities verdreven en verloren de Palestijnen 78 procent van hun land. In 1967 bezette Israël de resterende 22 procent, waarbij nog eens 400 duizend Palestijnen werden verdreven. In de 52 jaar die daarop volgden werd een groot deel van die bezette 22 procent door Israël gekoloniseerd (Westoever) of zelfs geannexeerd (Oost-Jeruzalem). Het plan-Trump zal die kolonisering grotendeels tot blijvende realiteit verheffen, is de reële verwachting.
De kans dat de Palestijnen het plan-Trump in juni serieus nemen is dan ook nul. Maar ook dat zal verkeerd voor hen uitpakken. Als de Palestijnen het plan afwijzen zullen zij worden weggezet als ‘no partner for peace’. Israël zal het Palestijnse ‘weglopen voor onderhandelingen’ vertalen naar voortzetting van de huidige ‘status-quo’: militaire bezetting, verdere kolonisering, stapvoetse annexatie. Met steun van de regering-Trump.
De risico’s van het Amerikaans-Israëlische beleid zijn enorm. De gecombineerde Amerikaanse en Israëlische sancties hebben de Palestijnse economie en de financiële stabiliteit van de PA ondermijnd. Eind april waarschuwde de hoogste politieke baas van de VN, de Amerikaanse diplomate Rosemary DiCarlo, de VN-Veiligheidsraad voor de dreigende instorting van de PA.
Analisten wijzen op de impopulaire status van de PA, een product van de Oslo-akkoorden, onder de eigen bevolking. De PA en haar president Mahmud Abbas hebben in de ogen van veel Palestijnen gefaald in hun opdracht: het realiseren van het Palestijnse recht op zelfbeschikking in een soevereine staat. De PA is zelfs niet in staat de bevolking te beschermen tegen de bezetter. Voorbeeld zijn de Israëlische razzia’s, die tot in de Palestijnse ‘hoofdstad’ Ramallah – zetel van Abbas en de PA – plaatsvinden.
Het fragiele bindmiddel tussen de PA en haar onderdanen bestaat vooral uit het verschaffen van werk aan het ambtenarenapparaat. Daardoor geniet althans een deel van de bevolking een zekere welvaart, die mede ten goede komt aan de lokale economie. Nu de PA de salarissen niet meer kan betalen – als gevolg van Israëlische inhoudingen op de Palestijnse belastingopbrengsten en de daarop volgende escalatie – stort die pijler in elkaar.
Een eventuele ondergang van de PA heeft ook voor Israël grote betekenis. Het maakt het land op slag verantwoordelijk voor de gebieden waarover de PA de scepter zwaait. Behalve de inspanningen, kosten en verplichtingen die dat met zich meebrengt, komt het Israëlische regime van bezetting, kolonisering en apartheid erdoor in het volle daglicht te staan.
Met de ondergang van de PA resteert een Israëlische staat die voortaan zonder tussenlagen het leven van alle Israëli’s en Palestijnen in Israël/Palestina bestuurt (Gaza uitgezonderd). Wie van buitenaf naar die situatie kijkt, ziet een staat waarbinnen het niet-joodse deel van de bevolking door het joodse deel als tweederangsburger wordt behandeld.
Met de PA zou ook de Palestijns-Israëlische ‘veiligheidssamenwerking’ ten onder gaan. Nu nog beschikt Israël onder die noemer over ogen en oren in Palestijns gebied, in de vorm van Palestijnse elitetroepen en inlichtingendiensten die de eigen bevolking controleren en onder de duim helpen houden. Die situatie, verafschuwd door de meeste Palestijnen, houdt dan op te bestaan, wat ruimte schept voor toenemend verzet tegen de Israëlische overheersing.
Op dit speelveld zullen de Amerikanen volgende maand hun vredesplan lanceren. Nu al oefenen zij grote druk op de Palestijnen uit om het te accepteren. Wijzen die het plan in juni formeel af, dan staan hen vrijwel zeker nieuwe Amerikaanse sancties te wachten.
Om die afwijzing betekenis te geven kan de Palestijnse president Abbas maar één ding doen: de PA ontmantelen. En dat is precies wat hij van plan is, liet hij na zijn ontmoeting met de Saudische kroonprins weten. Hij heeft geen keus. Er bestaat geen enkele steun voor medewerking van de PA aan een plan dat niet de beloofde Palestijnse rechten realiseert.
Blijft de vraag of Kushner de wereld straks tegen alle verwachtingen in verrast met een plan dat uitstijgt boven de nu beschikbare informatie. De kans daarop lijkt nihil. Vooralsnog ziet het ernaar uit dat zijn opdrachtgever – president Trump – de boeken zal ingaan als de man die de feitelijk al bestaande ‘éénstaat-realiteit’ formaliseerde.
