In een paar weken tijd hebben de VS alle vormen van hulp aan de Palestijnen stopgezet. De wereld kijkt verbijsterd toe, de Palestijnen zijn razend, maar Team Trump is overtuigd van een goede afloop.
De regering-Trump heeft in korte tijd een serie harde strafmaatregelen getroffen tegen de Palestijnen. Nadat eerder al hulpprogramma’s ter waarde van ruim een half miljard dollar werden beëindigd, schrapten de Verenigde Staten (VS) ook de tot dusver ontziene financiële steun van ruim 25 miljoen dollar aan zes Palestijnse ziekenhuizen in Oost-Jeruzalem. Aansluitend volgde de mededeling dat de VS het kantoor van de Palestijnse Bevrijdingsorganisatie (PLO) in Washington sluiten. Tenslotte werd vrijdag de stekker getrokken uit een verzoeningsprogramma tussen Palestijnen en Israëli’s.
De door het Amerikaanse besluit getroffen ziekenhuizen, waaronder het Augusta Victoria Hospital en het St. John Eye Hospital, verlenen medische zorg aan de onder Israëlische bezetting levende Palestijnen in Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en Gaza. Ze bieden behandelingen die voor Palestijnen nergens anders voorhanden zijn.
Analisten waarschuwen dat het Amerikaanse besluit kan leiden tot ineenstorting van de Palestijnse gezondheidszorg, met als gevolg dat Israël die zorg vanuit zijn verantwoordelijkheid als bezetter dient over te nemen. De kans dat Israël daartoe bereid is, wordt echter miniem geacht.
De radicale sluiting van de Palestijnse diplomatieke vertegenwoordiging in Washington wordt door de VS gepresenteerd als vergelding voor de Palestijnse pogingen om het Internationaal Strafhof (ICC) te bewegen tot onderzoek naar Israëlische oorlogsmisdaden. Die pogingen, zo wordt verwacht, zullen vroeg of laat effect hebben – een scenario dat Israël tegen elke prijs wil voorkomen.
De Palestijnen roepen het Strafhof al jaren op tot maatregelen die hen tegen Israëlische agressie moeten beschermen. In mei drong de Palestijnse minister van Buitenlandse Zaken, Riyad al-Maliki, er bij hoofdaanklaagster Fatou Bensouda op aan een sinds 16 januari 2015 lopend verkennend onderzoek naar ‘de situatie in Palestina’ eindelijk op te waarderen tot een officieel onderzoek. Verleden week werd bekend dat de Palestijnen het Strafhof ook hebben gevraagd een zaak te openen met betrekking tot de dreigende sloop en ontruiming van het Palestijnse dorp Khan al-Ahmar door Israël.
Opmerkelijk is dat Israël de simpelste manier om Palestijnse klachten bij het Strafhof te voorkomen – beëindiging van de kolonisering en het geweld tegen de Palestijnen – niet wenst te overwegen. Integendeel: het land zoekt juist wegen om zijn praktijken straffeloos voort te zetten, en krijgt daarbij hulp van de regering-Trump.
In een breed bekritiseerde toespraak maakte Trumps nationale veiligheidsadviseur John Bolton de sluiting van de Palestijnse vertegenwoordiging vorige week bekend (video):
The United States will always stand with our friend and ally Israel. And today, reflecting Congressional concern with Palestinian attempts to prompt an ICC investigation of Israel, the Department of State will announce the closure of the PLO office here in Washington D.C.
Maandag werd bekend dat de vrouw en kinderen van de Palestijnse ambassadeur, Husam Zomlot, de VS op stel en sprong hebben moeten verlaten. Zomlots kinderen werden door de Amerikaanse autoriteiten onder schooltijd uit de klas gehaald. De verblijfsvergunning van het gezin, geldig tot 2020, is ingetrokken.
In zijn ongehoord felle toespraak keerde Bolton zich tegen het in Den Haag gevestigde Internationaal Strafhof, dat door hem werd gewaarschuwd geen onderzoeken in te stellen naar misdaden van Israël (in Palestina) en de VS (in Afghanistan):
If the court comes after us, Israel, or other US allies we will not sit quietly.
Bolton verklaarde dat de VS het Strafhof actief zullen tegenwerken door fondsen te bevriezen, rechters en aanklagers de toegang tot de VS te ontzeggen, en hen eventueel juridisch te vervolgen. En daar bleef het niet bij:
We will not cooperate with the ICC. We will provide no assistance to the ICC. We will not join the ICC. We will let the ICC die on its own. After all, for all intents and purposes, the ICC is already dead to us.
In een reactie liet het Strafhof weten zijn werk ‘onvervaard’ voort te zetten. De Palestijnse vertegenwoordiging in Den Haag interpreteerde de Amerikaanse aanval op het Strafhof als volgt:
The US threats against the ICC is a coup against the rules-based international system. The Trump Administration wants to dismantle the international order to ensure that it can stay above the law and escape accountability along with its ally, Israel. Only those who have acted against the law fear it.
De Amerikaanse strafmaatregelen maken deel uit van een pakket aan besluiten, bedoeld om de Palestijnen een nieuwe realiteit op te dringen: zonder Jeruzalem, zonder Palestijnse vluchtelingen en hun recht op terugkeer, en zonder Strafhof en andere organisaties om een beroep op te doen. Een beknopt overzicht van de Amerikaanse maatregelen:
In december 2017 erkende Trump Jeruzalem als Israëls hoofdstad, daarmee de rechten van de Palestijnen op Jeruzalem van tafel vegend. Om dat besluit kracht bij te zetten verplaatsten de Amerikanen in mei 2018 hun ambassade provocerend van Tel Aviv naar Jeruzalem.
Daarnaast werd een offensief ingezet om organisaties te treffen die de Palestijnse rechten erkennen en schragen. In oktober 2017 besloten de VS zich terug te trekken uit UNESCO, de VN-organisatie voor onderwijs, cultuur en wetenschap – met achterlating van een contributieschuld van 550 miljoen dollar. UNESCO had het gewaagd om het erfgoed in Palestina als Palestijns te definiëren, nadat het als eerste VN-organisatie de staat Palestina had erkend.
In juni 2018 trokken de Amerikanen zich terug uit de VN-Mensenrechtenraad (UNHRC), die onder meer werd beschuldigd van vooringenomenheid ten opzichte van Israël en de VS.
Twee maanden later, in augustus, opende de regering-Trump de aanval op UNRWA (UN Relief and Works Agency for Palestine Refugees in the Near East), de organisatie die basale steun verleent aan Palestijnse vluchtelingen. Op 31 augustus besloten de VS de financiering aan UNRWA volledig stop te zetten, nadat in januari al een bedrag van 300 miljoen dollar was bevroren.
Het ondermijnen van UNRWA wordt door Trump en zijn adviseurs gezien als manier om het ‘vluchtelingenprobleem’ te doen verdampen. Hun redenering is dat zonder UNRWA niet langer sprake is van een gedefinieerde groep Palestijnse vluchtelingen met specifieke rechten – waaronder met name het recht van terugkeer naar de plaatsen waaruit de Palestijnen in 1947-49 en 1967 werden verdreven. In een recent artikel gingen wij hier uitvoerig op in.
En nu is dus het Internationaal Strafhof aan de beurt om op de Amerikaanse korrel te worden genomen, met als belangrijke motivatie de angst dat het Strafhof een officieel onderzoek instelt naar Israëlische en Amerikaanse oorlogsmisdaden.
Ook zetten de VS het mes in bilaterale hulpprojecten voor de Palestijnen. Op 24 augustus werd bekendgemaakt dat 205 miljoen dollar aan hulpprogramma’s voor de Westelijke Jordaanoever en Gaza werd geschrapt. Van het in 2017 door het Congres goedgekeurde budget van 230 miljoen dollar bleef alleen de steun van 25 miljoen dollar aan de zes ziekenhuizen in Oost-Jeruzalem overeind. Ook die is nu beëindigd.
Vrijdag volgde tenslotte de mededeling dat nog eens tien miljoen dollar aan steun voor ‘verzoeningsprojecten’ tussen de PA en Israël niet wordt uitbetaald, voor zover dat geld ten goede komt aan Palestijnen in de bezette gebieden. Ook dat bedrag, onder meer bedoeld om uitwisselingen tussen jongeren te faciliteren, was door het Congres goedgekeurd voor gebruik in het huidige fiscale jaar, dat eind september afloopt.
De conclusie is dat de VS in enkele weken tijd 500 tot 600 miljoen dollar aan hulp aan de Palestijnen hebben geschrapt. Cynisch genoeg bestaat de enige nog resterende Amerikaanse steun uit een bijdrage van 60 miljoen dollar ten bate van de ‘veiligheidssamenwerking’ tussen de Palestijnse Autoriteit en Israël – een samenwerking die door de Palestijnse bevolking wordt verafschuwd.
Tegen deze achtergrond is relevant dat Israël van de VS alleen al aan militaire steun 3,8 miljard dollar per jaar ontvangt.
De Amerikaanse maatregelen, met name tegen UNRWA en het Internationaal Strafhof, stuiten wereldwijd op afkeuring. Overal wordt kritiek geuit op het feit dat de VS een politieke agenda nastreven ten koste van de internationale rechtsorde en de basale zorg voor miljoenen kwetsbare Palestijnen. En overal wordt gewaarschuwd voor de mogelijk explosieve gevolgen.
In kamp-Trump ziet men dat heel anders, aldus Jared Kushner, de 37-jarige schoonzoon en senior-adviseur van Trump die de leiding heeft over het Amerikaanse vredesplan-in-wording. Kushner stelt in een interview met The New York Times dat de stafmaatregelen tegen de Palestijnen de kansen op vrede hebben vergroot. Hij zegt het vredesproces slechts te hebben ontdaan van ‘valse realiteiten’, en verwacht dat de Palestijnen zijn vredesplan alsnog serieus zullen nemen.
De oorzaak van de breuk met de Palestijnen – het Amerikaanse besluit om Jeruzalem te erkennen als Israëls hoofdstad – betrof volgens Kushner niets anders dan de inlossing van een verkiezingsbelofte door Trump, blijk gevend van diens betrouwbaarheid. De woedende Palestijnse reactie op Trumps besluit was voor de VS aanleiding tot sancties. Amerikaanse hulp aan UNRWA en andere humanitaire doelen zou volgens hem bovendien zijn ‘verkwist’.
Kushner liet weten dat zijn vredesplan, waaraan sinds begin 2017 wordt gewerkt, vérgaand is gevorderd, maar noemde geen datum waarop het wordt gepresenteerd. De kans dat dat gebeurt voor de midterm-verkiezingen van 6 november lijkt gering, stelt The New York Times.
Uit het artikel blijkt verder dat Kushners initiële hoop om de Saudische kroonprins Muhammad bin Salman achter het plan te krijgen, vervlogen is. Saudi heeft wel degelijk een rol gespeeld in Kushners vredesplan, een ontwikkeling waarover wij in december 2017 uitgebreid berichtten.
Wereldwijd wordt de Amerikaanse sabotage van UNRWA bestempeld als extreem onverantwoord. Het ontnemen van basale hulp op het gebied van gezondheidszorg, educatie en basale voedselvoorziening aan miljoenen Palestijnse vluchtelingen zou kunnen leiden tot een humanitaire ramp en ontwrichting van de regio.
Om die reden zegde een aantal landen direct extra steun toe. Duitsland kondigde aan zijn bijdrage aan UNRWA substantieel te zullen verhogen. Het Verenigd Koninkrijk zegde een extra donatie van 7 miljoen pond toe; in juni had het al 10 miljoen pond extra toegezegd. Zweden maakte bekend de komende vier jaar in totaal 206 miljoen dollar aan UNRWA te zullen bijdragen. De regering van Maleisië startte een nationale inzamelingsactie voor UNRWA, en Jordanië organiseert een fundraiser in de kantlijn van de komende bijeenkomst van de Algemene Vergadering van de VN.
De Verenigde Arabische Emiraten maakten in april al een extra donatie van 50 miljoen dollar over en hebben zich bereid verklaard budgettaire gaten te dichten, zodat UNRWA kan blijven functioneren. De regering-Trump liet echter weten dit alleen te zullen toestaan als de Emiraten officieel akkoord gaan met het herdefiniëren van de status van de Palestijnse vluchtelingen.
Die ‘herdefiniëring’ klinkt Israël als muziek in de oren. Zo stelde de burgemeester van Jeruzalem, Nir Barkat, bereid te zijn om UNWRA de stad uit te gooien en de drie UNRWA-scholen te sluiten, met als reden dat UNRWA ‘niet functioneert en opruiing en terrorisme stimuleert’. Volgens Barkat dient de gemeente de taken van UNRWA over te nemen om ‘de Israëlisering van Oost-Jeruzalem en de eenheid van de stad te bevorderen’.
UNRWA is met name actief in het in Oost-Jeruzalem gelegen vluchtelingenkamp Shu’fat. Samen met een aantal andere Palestijnse wijken is dat kamp door de ‘Afscheidingsmuur’ fysiek van de stad afgesneden. Israël heeft de wijken compleet laten verpauperen en lanceerde vorig jaar plannen om ze integraal ‘af te stoten’. De wijken achter de muur zouden dan niet meer tot Israël behoren, waardoor 140 duizend Palestijnen niet langer tot de bevolking van Jeruzalem hoeven te worden gerekend – een grote stap in de Israëlische politiek om de stad te judaïseren.
