Door de wetenschappelijke samenwerking met Israël uit te breiden naar door Israël bezet gebied ondermijnt de regering-Trump het perspectief op vrede nog verder.
Een nieuwe overeenkomst tussen de VS en Israël maakt de weg vrij voor Amerikaanse financiering van Israëlische wetenschappelijke projecten in bezet Palestijns en Syrisch gebied. Tot dusver waren de bezette gebieden – Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en de Hoogvlakte van Golan – uitgesloten van Amerikaans-Israëlische wetenschappelijke samenwerking. Dat gold derhalve ook voor de daar illegaal door Israël gestichte kolonies (‘nederzettingen’). Die restrictie is nu geschrapt.
Woensdag tekenden de Israëlische premier Benjamin Netanyahu en de Amerikaanse ambassadeur in Israël David Friedman de nieuwe overeenkomst tijdens een feestelijke bijeenkomst. Plaats van handeling was de universiteit van de grote kolonie Ariël, in het hart van de bezette Westoever. De kolonie werd in 1978 gesticht op land van vier Palestijnse dorpen en telt inmiddels meer dan twintigduizend inwoners.
De overeenkomst betekent opnieuw een breuk met decennia van Amerikaans beleid. In het verleden veroordeelde de VS de Israëlische kolonisering steevast als een ernstige schending van het internationaal recht en een groot obstakel voor vrede. Onder president Trump heeft die opvatting, die wereldwijd wordt gedeeld en is bekrachtigd in bindende VN-resoluties, plaatsgemaakt voor openlijke steun aan Israëls politiek van bezetting en kolonisering.
Met een reeks van maatregelen zette de regering-Trump Israëls agressieve politiek de afgelopen jaren kracht bij: de erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël, de verhuizing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem, de sluiting van de Palestijnse diplomatieke missie in Washington en het Amerikaanse consulaat in Oost-Jeruzalem, en het staken van de Amerikaanse financiële steun aan de Palestijnen en de VN-organisatie voor Palestijnse vluchtelingen, de UNRWA.
Daarnaast onderschreef Trump de Israëlische claim op de Hoogvlakte van Golan (Jawlan), stelde hij dat alleen Israël zelf kan bepalen of de Israëlische nederzettingen illegaal zijn, en verwees hij de rechten van de Palestijnen integraal naar de vuilnisbak. Zijn radicale politiek culmineerde begin dit jaar in het bij voorbaat kansloze Amerikaanse ‘vredesplan’, waarin van de Palestijnse rechten niets overbleef. Duurzame vrede is alleen mogelijk als die is gebaseerd op de rechten van alle betrokken partijen. Met de nieuwe overeenkomst ondermijnt Trump het perspectief daarop nog verder.
David Friedman eiste in Ariël de credits voor de maatregel op. De ambassadeur vertelde hoe hij het initiatief had genomen tot verwijdering van de ‘kwetsende restrictie, die niet meer in overeenstemming was met ons buitenlandbeleid’. Tegen Netanyahu sprak hij van ‘een versterking van de toch al onverbrekelijke band tussen onze twee landen’.
De ambassadeur was de afgelopen jaren een belangrijke drijvende kracht achter Trumps politiek. Friedman noemt zichzelf een ‘gelovige’ en laat zich, net als vicepresident Pence en minister van Buitenlandse Zaken Pompeo, leiden door het Oude Testament. Zijn streven is de Israëlische greep op de bezette gebieden te vereeuwigen en ten minste een groot aantal ‘bijbelse plaatsen’ formeel onder Israëlisch bestuur te brengen. In een interview zei hij eerder dit jaar dat dan ‘de Bijbel weer tot leven wordt gebracht’ en ‘het bijbeltoerisme’ een hoge vlucht zal nemen. ‘You’re talking about opening up the Bible.’
Al voor hij in 2017 als advocaat zonder enige diplomatieke ervaring ambassadeur werd, stond Friedman bekend als een fervent aanhanger van de Israëlische kolonisering. Hij was voorzitter van ‘American Friends of Beit El’, een organisatie die met forse donaties de groei van de religieuze kolonie Beit El stimuleerde, op land dat particulier Palestijns eigendom was. Voor Palestijnen en hun rechten koestert hij een diepe minachting, een eigenschap die hij deelt met zijn collega’s van Trumps Israël-team – Pence, Pompeo en Trump zelf inbegrepen. Een profiel van Friedman kreeg in 2017 de titel ‘Ambassadeur voor Apartheid’, een verwijzing naar het ‘joodse apartheidsregime’ waarop de Amerikaans-Israëlische inspanningen onafwendbaar dreigen uit te lopen.
Premier Netanyahu richtte zich tijdens de ceremonie in Ariël in grimmige bewoordingen tot ‘alle landen en organisaties’ die de kolonisering veroordelen. Hij beschuldigde ze van het ‘boycotten van Judea en Samaria’ (de bijbelse benaming voor de Westelijke Jordaanoever) en noemde de nieuwe overeenkomst een ‘overwinning’ op de ‘kwaadaardige boycotters’.
Hun pogingen Israël tot het respecteren van het internationaal recht te bewegen zullen mislukken, beloofde Netanyahu: ‘Wij zijn vastbesloten door te gaan met het opbouwen van ons leven in het land van onze voorvaderen, en we zullen ons daaruit nooit meer laten verjagen.’ De internationale gemeenschap moet ophouden ‘met ontkennen wat niet te ontkennen is: de meer dan drieduizend jaar oude connectie tussen het volk van Israël en het land Israël’.
Van Palestijnse zijde werd de nieuwe overeenkomst vanzelfsprekend scherp bekritiseerd. Een woordvoerder van de Palestijnse president Mahmud Abbas beschuldigde de regering-Trump van ‘deelname aan de bezetting van Palestijns land’.
De grootste winnaar van de nieuwe overeenkomst is de instelling waar Netanyahu en Friedman hun ‘overwinning’ beklonken: de universiteit van Ariël, vooralsnog de enige universiteit in de Israëlische kolonies. Die krijgt nu toegang tot de fondsen waaruit volgens de Amerikaanse ambassade in Jeruzalem tot dusver meer dan 7.300 projecten zijn gefinancierd, ter waarde van ruim 1,4 miljard dollar. Overigens levert volgens de Israëlische pers de Europese Unie een nog hogere financiële bijdrage aan Israëlische wetenschappelijke projecten. Israëlische instellingen in bezet gebied zijn van Europese steun uitgesloten.
De universiteit van Ariël ontvangt al forse financiële steun van de schatrijke Amerikaanse casinobaron Sheldon Adelson en zijn echtgenote Miriam. De Adelsons zijn vooraanstaande financiers van tal van projecten die de Israëlische kolonisering ten goede komen, alsmede van de verkiezingscampagnes van Trump en Netanyahu, met wie zij persoonlijk bevriend zijn. Zij droegen 25 miljoen dollar bij aan de in 2018 gestichte medische faculteit van de universiteit van Ariël, die de naam draagt van het echtpaar.
Volgens Israëlische media is het mede te danken aan grote druk van Sheldon Adelson dat de nieuwe overeenkomst nog voor de Amerikaanse verkiezingen van komende week is getekend. Het belang daarvan is tweeledig: enerzijds kan Trump zich tegenover zijn omvangrijke christelijk-zionistische achterban eens te meer afficheren als ‘grootste vriend van Israël’, anderzijds confronteert het Joe Biden, in het geval hij Trump verslaat, met een voldongen feit; diplomatieke overeenkomsten als deze kunnen niet eenzijdig worden opgezegd.
