Alles beter dan Trump. Onder dat motto slaakten velen een zucht van verlichting bij de winst van Joe Biden in de Amerikaanse presidentsverkie-zingen. Maar reden voor groot optimisme met betrekking tot de kwestie-Palestina is er niet.
Het aanstaande vertrek van Donald Trump uit het Witte Huis is goed nieuws voor iedereen die Israëli’s en Palestijnen een warm hart toedraagt, en bovenal voor de Palestijnen, die de afgelopen vier jaar op alle mogelijke manieren door Trump zijn gebruuskeerd en gemarginaliseerd. Palestijnse leiders beschreven de overwinning van de Democraat Joe Biden in de presidentsverkiezingen in termen van een ‘verlossing’.
Tegelijkertijd realiseren zij zich dat er geen reden is voor hoge verwachtingen. Veel wijst erop dat Biden goeddeels zal terugkeren naar het Amerikaanse beleid in het tijdperk-Obama (2009-2017), waarin Biden vicepresident was. Dat werd gekenmerkt door steun aan een status quo die sterk ten nadele van de Palestijnen was.
Zeker is dat Biden een aantal van de vérgaande maatregelen waarmee Trump Israëls agressieve politiek van kolonisering en annexatie heeft gesteund direct zal terugdraaien. Hij zal het Amerikaanse consulaat in Oost-Jeruzalem en de Palestijnse diplomatieke missie in Washington heropenen, de Amerikaanse economische en humanitaire steun voor de Palestijnen hervatten en aandacht besteden aan de voortdurende humanitaire crisis in Gaza. Die belofte deed aankomend vicepresident Kamala Harris onlangs in een interview met The Arab American News:
[w]e will take immediate steps to restore economic and humanitarian assistance to the Palestinian people, address the ongoing humanitarian crisis in Gaza, reopen the U.S. consulate in East Jerusalem and work to reopen the PLO mission in Washington.
Een maatregel van Trump die Biden niet zal terugdraaien is de verhuizing van de Amerikaanse ambassade van Tel Aviv naar Jeruzalem. Al in april van dit jaar maakte hij bekend de ambassade in Jeruzalem te zullen laten. Of dat ook betekent dat hij Trumps erkenning van Jeruzalem als hoofdstad van Israël zal handhaven is een belangrijke open vraag. Dat geldt ook voor Trumps erkenning van Israëls gezag over de bezette Syrische Hoogvlakte van Golan (Jawlan).
Kamala Harris bevestigde dat de regering-Biden, net als de regering-Obama, zal streven naar realisering van de klassieke tweestatenformule, waarin de grenzen van vóór de Zesdaagse Oorlog van juni 1967 de markering vormen tussen de staten Israël en Palestina, tenzij beide in onderling overleg anders besluiten. Zonder dat expliciet te zeggen maakte Harris duidelijk dat het allerwegen bekritiseerde ‘vredesplan’ van Trump in de prullenbak zal verdwijnen. Biden zal verdere Israëlische kolonisering en annexatie van Palestijns gebied bestrijden:
We are committed to a two-state solution, and we will oppose any unilateral steps that undermine that goal. We will also oppose annexation and settlement expansion.
Of Biden daadwerkelijk bereid zal zijn Israël te dwingen de kolonisering te staken moet echter ernstig worden betwijfeld. In zijn jaren onder Obama gold hetzelfde uitgangspunt, maar breidde Israël zijn kolonies in bezet gebied – de ‘nederzettingen’ – vrijwel even fors uit als onder voorgaande presidenten. Dat weerhield Obama er niet van de militaire steun aan Israël tot recordhoogte op te voeren: in 2016 kwam hij met Israël een steunpakket ter waarde van 38 miljard dollar met een looptijd van tien jaar overeen.
Biden heeft aangekondigd de militaire steun niet te zullen opschorten als Israël de kolonisering voortzet. Het idee alleen al noemde hij ‘volstrekt belachtelijk’. Daarentegen zal hij hervatting van de financiële steun aan de Palestijnen wél conditioneren, meldt Al-Jazeera: de Palestijnse Autoriteit dient de betalingen aan Palestijnen in Israëlische gevangenissen en aan families van gedode Palestijnen te staken.
Biden staat bekend als een ‘trouwe vriend van Israël’ en een persoonlijke vriend van de Israëlische premier Netanyahu. Als senator stelde hij in 1986: ‘Als Israël niet al bestond, zou de VS een Israël moeten uitvinden om onze belangen in de regio te beschermen.’ In 2007 omschreef hij zichzelf als ‘zionist’.
De vriendschap is herhaaldelijk door Netanyahu op de proef gesteld. Tijdens een bezoek van Biden aan Israël in 2010, bedoeld om vredesbesprekingen op gang te brengen, kondigde Israël de bouw van 1.600 nieuwe woningen in een illegale nederzetting aan. Biden reageerde woedend, maar zijn loyaliteit jegens Israël heeft niet merkbaar geleden onder de provocatie.
Een tweede harde botsing deed zich voor in maart 2015, toen Netanyahu in het Amerikaanse Congres een toespraak hield waarin hij zich voluit tegen de op handen zijnde atoomdeal met Iran keerde. Netanyahu was uitgenodigd door de Republikeinse Partij, zonder afstemming met president Obama, die samen met Rusland, China, Frankrijk, Groot-Brittannië en Duitsland met Iran over het akkoord onderhandelde.
Uit protest boycotten 58 Democratische Congresleden Netanyahu’s speech. Onder hen Joe Biden, die als vicepresident tevens voorzitter van de Senaat was. De kloof tussen de Democraten en Netanyahu is sindsdien nog aanzienlijk verbreed als gevolg van de hechte samenwerking tussen Trump en Netanyahu. Het is een publiek geheim dat in het Democratische kamp menigeen een hekel aan de Israëlische premier heeft.
Nieuwe wrijving met de regering-Netanyahu is hoe dan ook onvermijdelijk. Bidens voornemen de Amerikaanse terugtrekking uit het Iran-akkoord terug te draaien is Israël een doorn in het oog. In 2018 trok Trump zich terug uit het atoomakkoord en hervatte de Amerikaanse sancties tegen Iran, tot vreugde van Israël maar tot verontwaardiging van veel Democraten en het overgrote deel van de wereldgemeenschap. Naar verwachting zal Biden zich op dit punt principiëler en harder tegen Israël opstellen dan met betrekking tot de kolonisering van Palestijns gebied, die Israël zo goed als zeker onverminderd zal voortzetten.
