Sven Koopmans, de EU-gezant voor het Midden-Oosten Vredesproces, heeft zich bij Israël beklaagd dat hij zijn werk niet kan doen omdat Israëls politieke leiders hem weigeren te ontmoeten. De affaire belicht een realiteit van structurele Israëlische tegenwerking.
Het beklag van Koopmans werd wereldkundig gemaakt door de nieuwswebsite Axios. Die kreeg via Israëlische ambtenaren een verslag in handen van een ontmoeting tussen Koopmans en Aliza Bin Noun, directeur Politieke Zaken van het Israëlische ministerie van Buitenlandse Zaken, waarin de Nederlander zijn grieven uitte.
Koopmans, voormalig Tweede Kamerlid voor de VVD, werd in mei 2021 door de EU-lidstaten aangesteld als Speciaal Vertegenwoordiger – kortweg EU-gezant – voor wat formeel het ‘Midden-Oosten Vredesproces’ heet. In die rol wordt van hem verwacht een actieve bijdrage te leveren aan de ‘definitieve oplossing van het Israëlisch-Palestijns conflict op basis van de tweestatenoplossing’, en daartoe contact te onderhouden met alle betrokken partijen.
Daar wringt in Israël de schoen. Voorafgaand aan zijn ontmoeting met Bin Noun, die naar verluidt begin september plaatsvond, zou Koopmans hebben aangedrongen op gesprekken met de Israëlische premier Yair Lapid, president Isaac Herzog en minister van Defensie Benny Gantz. Al die verzoeken werden afgewezen. Daarover beklaagde Koopmans zich bij Bin Noun:
In every country in the region, I meet the foreign minister, but in Israel, I don’t even get a meeting with the director general of the Foreign Ministry.
De Israëlische tegenwerking is opmerkelijk in het licht van de voor 6 oktober geplande EU-Israël Associatieraad. Die Raad is sinds 2012 niet bijeengekomen vanwege politieke meningsverschillen over het vredesproces, maar wordt op aandringen van Israël dit jaar weer gehouden. Van Koopmans wordt verwacht dat hij de lidstaten voordien informeert over zijn vorderingen. Tijdens zijn ontmoeting met Bin Noun maakte hij duidelijk dat het ontwijkgedrag van Israëls leiders ertoe leidt hij dat geen ‘positieve betrokkenheid’ van Israël bij het vredesproces kan rapporteren.
Op 1 september beschreef Koopmans het belang van die betrokkenheid in een opiniestuk in het Israëlische dagblad Haaretz. Daarin onderstreept hij de noodzaak om met alle betrokkenen het einddoel van het ‘nu niet meer bestaande’ vredesproces te benoemen. Met de kennis van nu leest Koopmans’ artikel als ultieme poging om Israël in beweging te krijgen.
De publicatie van Axios geeft inzicht in de Israëlische weigering met Koopmans samen te werken. Tijdens zijn ontmoeting met Bin Noun bleek die gepikeerd over tweets van Koopmans naar aanleiding van de Israëlische aanval op Gaza van begin augustus. Daarin uitte hij zijn ‘diepe bezorgdheid over de doden en gevaarlijke escalatie in en rondom Gaza’, en riep hij alle partijen op tot ‘maximale terughoudendheid’.
Bin Noun verweet Koopmans dat hij geen melding had gemaakt van ‘Israëls recht om zich te verdedigen’. Volgens het verslag van de bijeenkomst hield Koopmans vast aan zijn tweets, verwijzend naar Gaza als ‘een gevangenis waar van tijd tot tijd bommen vallen’. Hij benadrukte dat het zijn werk is zich uit te spreken over het EU-standpunt en op te komen voor de burgerslachtoffers.
De affaire-Koopmans is geen incident. Eerder deze maand beschreven we de structurele Israëlische tegenwerking van onder meer de VN. Zo weigert Israël al twee jaar visa te verstrekken aan medewerkers van de Hoge VN-Commissaris voor de Mensenrechten. Daarbij is sprake van een verontrustende trend: de lijst met VN-medewerkers, non-gouvernementele organisaties en anderen die het land zijn uitgezet of de toegang is geweigerd groeit gestaag.
Die tegenwerking valt nog in het niet bij de Israëlische pogingen om de Europeanen te misleiden. Zo kregen de EU en een tiental lidstaten, waaronder Nederland, in mei en december 2021 twee ‘geheime Israëlische dossiers’ voorgeschoteld waaruit zou blijken dat zes door de EU en lidstaten gesubsidieerde Palestijnse ngo’s feitelijk ‘terreurorganisaties’ zijn. Beide dossiers vielen in handen van de media en bleken niets om het lijf te hebben. In juli van dit jaar bevestigden de betreffende Europese staten zelf dat de Israëlische dossiers niet deugden.
In 2021 barstte een andere bom toen uitkwam dat wereldwijd politici, dissidenten, journalisten, advocaten, vakbondsleiders, ngo’s, mensenrechtenverdedigers, ministers en zelfs staatshoofden werden bespioneerd met de Israëlische spyware Pegasus. Op een gelekte lijst met vijftigduizend potentiële doelwitten staan onder meer de president van Frankrijk en de voorzitter van de Europese Raad.
Een laatste voorbeeld van tegenwerking betreft de sloop door Israël van Europese hulpprojecten voor de Palestijnen. In september 2020 becijferden we de schade voor de Europese belastingbetaler op liefst tachtig miljoen euro.
