Terwijl Israël in Gaza volgens velen genocide pleegt, tracht het daar de belangrijkste hulporganisatie te ontmantelen. Nieuwe wetgeving snijdt miljoenen Palestijnen af van elementaire hulp, maar bedreigt ook het functioneren van de VN.
Het Israëlische parlement heeft maandagavond met overweldigende meerderheid twee wetten aangenomen die de activiteiten van VN-hulporganisatie UNRWA in de door Israël bezette Palestijnse gebieden onmogelijk maakt. De wetten volgen op jarenlange pogingen van Israël om de voor Palestijnen onmisbare organisatie op andere manieren de nek om te draaien.
De eerste wet – aangenomen met 92 tegen 10 stemmen – bepaalt dat het UNRWA niet langer is toegestaan ‘een instelling te beheren, een dienst te verlenen of een activiteit uit te oefenen, hetzij direct, hetzij indirect’ in Israël. Met ‘Israël’ wordt gedoeld op het door Israël bezette Oost-Jeruzalem, dat Israël ten onrechte als zijn grondgebied beschouwt.
UNRWA heeft zijn hoofdkantoor in het oostelijke stadsdeel, in de wijk Sheikh Jarrah. Van daaruit coördineert het zijn activiteiten in de gebieden die sinds 1967 door Israël bezet worden gehouden: Oost-Jeruzalem, de Westelijke Jordaanoever en de Gazastrook. In het door Israël vrijwel verwoeste Gaza is UNRWA verreweg de belangrijkste humanitaire hulporganisatie.
Ook het kantoor zelf moet verdwijnen. Eerder deze maand kondigde de Israëlische regering de confiscatie aan van het land waarop het staat. Op die plek zal een nieuwe nederzetting met 1.440 woningen voor Israëlische kolonisten verrijzen. In maart werd het UNRWA-kantoor belaagd door Israëlische kolonisten. In mei werd twee maal brand gesticht door een menigte bewapende Israëli’s, begeleid door de slogan ‘Burn down the UN’. Het kantoor moest toen tijdelijk sluiten.
De tweede wet – aangenomen met 87 tegen 9 stemmen – bepaalt dat het in 1967 gesloten verdrag met UNRWA door Israël eenzijdig wordt opgezegd, en dat Israëlische overheidsinstanties of vertegenwoordigers geen contact meer mogen onderhouden met UNRWA of zijn vertegenwoordigers. Ook verliest UNRWA zijn diplomatieke status en immuniteit.
Die wet maakt de coördinatie tussen UNRWA en Israël, noodzakelijk voor UNRWA’s activiteiten en de veiligheid van zijn medewerkers, onmogelijk. Bovendien zal UNRWA door Israël de toegang worden ontzegd tot de bezette gebieden. Waar de Gazastrook eerder nog kon worden bereikt via de grensovergang met Egypte (bij Rafah), is ook die door Israël afgesloten.
Samengevat wordt UNRWA volledig verbannen uit Palestijns Oost-Jeruzalem (‘Israël’), en worden activiteiten op de Westoever en in Gaza vrijwel onmogelijk gemaakt. Bij UNRWA heerst verbijstering. Volgens woordvoerder Adnan Abu Hasna betekent dit het einde van de humanitaire hulpverlening door de organisatie; hij spreekt van een ‘ongekende escalatie’. Woordvoerster Juliette Touma noemt het schandalig dat een VN-lidstaat een VN-organisatie tracht te ontmantelen, nota bene ‘de grootste hulpverlener in Gaza’.
Ook uit de rest van de wereld klinkt harde kritiek. De regeringen van Ierland, Spanje, Slovenië en Noorwegen noemen UNRWA essentieel en onvervangbaar voor miljoenen Palestijnse vluchtelingen in de regio, vooral in de huidige context van Gaza’, schrijft de NOS. Ook zal het Israëlische besluit ‘een zeer ernstig precedent’ scheppen voor het functioneren van de VN.
Matthew Miller, woordvoerder van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken, stelt dat UNRWA voor Palestijnse vluchtelingen ‘op dit moment een onvervangbare rol speelt in Gaza, waar het in de frontlinie staat om humanitaire hulp te bieden aan de mensen die het nodig hebben’. Volgens Miller is er niemand die UNRWA kan vervangen:
Als UNRWA verdwijnt, zul je zien dat burgers – inclusief kinderen, inclusief baby’s – geen toegang krijgen tot het voedsel, water en de medicijnen die ze nodig hebben om te leven. We vinden dat onaanvaardbaar.
Miller hintte op Amerikaanse sancties. Eerder deze maand waarschuwden de VS dat het aannemen van de Israëlische wetten gevolgen kan krijgen. Amerikaanse wetgeving verbiedt de levering van aanvalswapens aan landen die humanitaire hulp blokkeren. Tot dusver hebben de Amerikanen die clausule omzeild, maar nu lijkt hun geduld op.
Het Israëlische besluit staat ook haaks op het advies dat de Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) verleden week uitbracht aan het Nederlandse regering. Daarin werd opgeroepen om naast de reguliere Nederlandse bijdrage aan UNRWA geld vrij te maken voor urgente extra financiering van de organisatie, maar ook om die veel meer steun te bieden in de politieke arena.
Ook vormt de nieuwe Israëlische wetgeving een schending van de bindende maatregelen die het Internationaal Gerechtshof in januari, maart en mei tegen Israël instelde in de door de regering van Zuid-Afrika tegen Israël aangespannen genocidezaak. Juist gisteren diende Zuid-Afrika zijn bewijslast in bij het Gerechtshof.
Israël motiveert de rabiate wetgeving met het argument dat UNRWA-medewerkers zouden hebben deelgenomen aan de aanslag van Hamas op Zuid-Israël op 7 oktober 2023. Uit onderzoek door de VN bleken die beschuldigingen ongefundeerd. Toch schortten zestien landen, waaronder Nederland, hangende dat onderzoek hun financiële steun aan UNRWA op. De meeste hebben die intussen hervat, maar de VS – goed voor 30 procent van UNRWA’s inkomsten – hebben hun aandeel tot 2025 bevroren.
Israël voert al jaren een agressieve campagne tegen UNRWA. De hulporganisatie werd in 1949 opgericht om de door Israël tijdens de Nakba verdreven Palestijnen bij te staan tot het moment van hun terugkeer naar hun woonplaatsen. Tot dusver heeft Israël die terugkeer echter verhinderd. Door UNRWA te ontmantelen wil Israël het Palestijnse recht van terugkeer uitwissen. Eerder vond Israël bij dat streven een bondgenoot in de Amerikaanse president Donald Trump, die in 2018 alle Amerikaanse steun aan UNRWA stopzette. Ook Nederlandse politieke partijen sloten zich destijds bij die campagne aan.
De Israëlische anti-UNRWA-campagne past in het bredere Israëlische beleid om elke vorm van hulp aan de Palestijnen in door Israël bezet gebied te smoren. In oktober 2021 werden zes prominente Palestijnse ngo’s als ‘terroristische organisaties’ gecriminaliseerd. In augustus 2022 werden de kantoren van zeven ngo’s gesloten. Ook toen bleek de Israëlische ‘bewijslast’ tegen de organisaties gefabriceerd.
