Iedere burger heeft het recht om op te roepen tot en deel te nemen aan boycots, ook als die tegen Israël gericht zijn. Met die uitspraak zette een rechter in Keulen het stadsbestuur van Bonn op zijn plaats. En indirect de hele Duitse overheid.
Het stadsbestuur van Bonn had een Duits-Palestijnse vrouwenvereniging uitgesloten van deelname aan een stedelijk cultureel evenement vanwege haar steun voor een boycot van Israël. Ongeoorloofde discriminatie, oordeelt de rechter, die ook stelt dat de stad ‘in de verste verten niet heeft aangetoond dat uitsluiting gerechtvaardigd is’. Het stadsbestuur wordt opgedragen de vrouwen alsnog toe te laten.
‘Een belangrijke overwinning’, noemt Giovanni Fassina de uitspraak. Als coördinator van het in Amsterdam gevestigde European Legal Support Center (ELSC) was hij bij de zaak betrokken. Fassina wijst op de golf van discriminerende maatregelen waarmee overheden in heel Duitsland de oorlog hebben verklaard aan groeperingen die solidair zijn met een Israël-boycot. De uitspraak raakt ook hen, stelt hij:
De rechter oordeelt dat zulke maatregelen politiek gemotiveerd zijn en inbreuk maken op rechten van burgers die zijn verankerd in de Duitse Grondwet en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Dat is een heel principieel oordeel, dat in feite op heel Duitsland van toepassing is.
Fassina’s organisatie schrijft in een persbericht dat het stadsbestuur van Bonn nog drie andere Duits-Palestijnse organisaties van het evenement heeft uitgesloten. Twee daarvan zijn ook naar de rechter gestapt. De uitspraak in hun zaken wordt in de komende dagen verwacht.
De gang van zaken in Bonn is exemplarisch voor het offensief tegen ‘Israël-boycotters’ dat zich de afgelopen jaren als een olievlek over Duitsland heeft uitgebreid. De door het stadsbestuur verbannen vrouwenvereniging is de Deutsch-Palästinensischer Frauenverein (DPFV), een organisatie van in Duitsland levende vrouwen die zich inzetten voor het Palestijnse volk en met name voor Palestijnse vrouwen en kinderen.
De DPFV is een van de meer dan dertig Duitse organisaties en groeperingen die zich officieel solidair hebben verklaard met de BDS-beweging. Die internationale beweging is voortgekomen uit een oproep van 170 Palestijnse maatschappelijke organisaties om Israël door middel van boycots, desinvesteringen en sancties (BDS) te dwingen de Palestijnse rechten te respecteren.
De vrouwen meldden zich in de zomer aan voor het grote stedelijke evenement ‘Vielfalt! Das Bonner Kultur- und Begegnungsfest’ (‘Verscheidenheid! Het Bonner Cultuur- en Ontmoetingsfeest’). Onder het motto ‘Cultuur uit de hele wereld’ presenteren zich op 29 september in het centrum van Bonn zo’n zeventig verenigingen en organisaties van uiteenlopend cultureel pluimage aan de bevolking.
Op dit feest van interculturele verbinding zijn de antisemieten van DPFV niet welkom, kregen de vrouwen tot hun verbijstering van het stadsbestuur te horen. In Bonn ‘is geen plaats voor de antisemitische BDS-beweging’, luidde de toelichting. Onder diezelfde titel nam de gemeenteraad op 14 mei van dit jaar een motie aan, waarin de BDS-campagne ‘antisemitisch en anti-Israëlisch’ wordt genoemd. De stad sluit daarom de BDS-beweging en iedereen die daar solidair mee is uit van elke vorm van ondersteuning:
Stedelijke instellingen mogen geen accommodaties ter beschikking stellen aan de BDS-campagne, en geen activiteiten ondersteunen van de BDS-campagne of van groeperingen die de doelen van de BDS-campagne nastreven.
Met exact diezelfde formule zijn in andere Duitse steden organisaties die solidair zijn met de Palestijnse BDS-oproep als antisemitisch gebrandmerkt en van gemeentelijke faciliteiten uitgesloten. Dat gebeurt steevast onder zware druk en lastercampagnes van de Israëlische regering en de zogenoemde internationale ‘Israël-lobby’. Ook op deelstaatniveau zijn dergelijke bepalingen aangenomen, terwijl de Bondsdag (het Duitse parlement) in mei een motie van diezelfde strekking aannam.
De rücksichtslose ‘Oorlog tegen BDS’ trof deze zomer niet alleen de DPFV en de drie andere Duits-Palestijnse organisaties in Bonn. Een Duitse bank hief de rekening op van een joodse organisatie met sympathie voor BDS, na langdurig te zijn gechanteerd door de Israël-lobby. En het Open Source festival in Düsseldorf schrapte een optreden van de Amerikaanse rapper Talib Kweli vanwege diens opvattingen over BDS. Muzikanten die voor het festival worden uitgenodigd dienen voortaan schriftelijk te verklaren dat ze niet met de BDS-beweging sympathiseren.
In de zaak van de DPFV tegen de stad Bonn oordeelt de rechter in Keulen nu dat de motie van de gemeenteraad geen juridische betekenis heeft. Hetzelfde geldt voor de moties van de deelstaat Noordrijn-Westfalen (waarin Bonn en Keulen liggen) en van de Bondsdag. In het persbericht van het European Legal Support Center wordt de rechter als volgt geciteerd:
De motie van de gemeenteraad van Bonn, en die van het parlement van de deelstaat Noordrijn-Westfalen (20 september 2018) en de Duitse Bondsdag (17 mei 2019), zijn geen wetgevingshandelingen, maar politieke besluiten of uitingen van politieke wil. Vanuit juridisch perspectief kunnen deze moties op zichzelf de inperking van een bestaand wettelijk recht niet rechtvaardigen.
Volgens de rechter heeft het stadsbestuur zich schuldig gemaakt aan ‘ongelijke behandeling’ en daarmee het in de Grondwet vastgelegde gelijkheidsprincipe geschonden. Daarnaast is sprake van schending van de ook grondwettelijk beschermde vrijheden van meningsuiting en vergadering, waaronder ook het bespreken en promoten van boycots valt. Bovendien heeft Bonn het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens op meerdere punten geschonden, dat integraal in de Duitse wetgeving is opgenomen.
Met de uitspraak volgt de rechter in Keulen twee eerdere gerechtelijke uitspraken in Duitsland, beide met betrekking tot de stad Oldenburg. In 2016 verbood het gemeentebestuur een bijeenkomst van de lokale BDS-beweging, en dit jaar weigerde het diezelfde groepering zaalruimte ter beschikking te stellen voor twee lezingen van de Duitse rechtsgeleerde en oud-parlementariër Norman Paech, die zouden worden gevolgd door een discussie over BDS. In beide gevallen werd de gemeente door een rechter teruggefloten.
Bij de tweede zaak was het European Legal Support Center actief betrokken. Het was de eerste overwinning van het drie maanden eerder opgerichte centrum. Duitsland is voor Israël en de Israël-lobby het voornaamste Europese front in de internationale ‘Oorlog tegen BDS’, en derhalve een belangrijk aandachtsgebied voor het ELSC. Maar het centrum is ook in andere landen actief, zegt coördinator Giovanni Fassina:
In heel Europa wordt geprobeerd solidariteit met de Palestijnse BDS-oproep de kop in te drukken, ook in Nederland. Waar nodig en mogelijk verlenen we juridische bijstand, altijd in samenwerking met lokale advocaten. Maar zeker zo belangrijk is dat we door middel van informatievoorziening en trainingen proberen mensen instrumenten in handen geven om zichzelf te beschermen.
Fassina wijst erop dat de ChristenUnie, bij monde van Tweede Kamerlid Joël Voordewind, overweegt naar Duits voorbeeld een parlementaire motie in te dienen, bedoeld om BDS-campagnes als uitingen van antisemitisme aan banden te leggen. Net als in Duitsland zal zo’n motie uitsluitend politieke, en geen juridische betekenis hebben, verwacht Fassina. Hoe dan ook zal het ELSC de Kamer wijzen op de schadelijke effecten, mocht Voordewind zijn voornemen doorzetten.
Het ELSC is een gezamenlijk initiatief van The Rights Forum en het netwerk van Palestijnse NGO’s (PNGO). Het centrum werkt samen met juristen in meerdere landen. ‘Samenwerking is noodzakelijk om de brede en gecoördineerde aanval op de vrijheden van meningsuiting en vergadering het hoofd te bieden’, zegt Fassina. ‘Onze deur staat open voor deskundigen die daaraan een bijdrage willen leveren.’
