Israëlische scherpschutters schoten vrijdag opnieuw op Palestijnse demonstranten. Bij het grenshek tussen Gaza en Israël vielen negen doden, onder wie een journalist. In de eerste acht dagen kostte de ‘Grote Mars van Terugkeer’ 31 Palestijnen het leven.
Onder de negen doden was vrijdag de Palestijnse journalist Yasser Murtaja, schrijft de krant Haaretz. Murtaja kreeg een kogel in de buik en stierf later op de dag. Nog zeker vijf andere Palestijnse journalisten liepen, ondanks hun duidelijke herkenbaarheid, schotwonden op.
Onder de doden waren vrijdag ook twee tieners, een jongen van 16 en een jongen van 17. Beiden werden met scherpe munitie geraakt en stierven ter plekke. De overige doden varieerden in leeftijd van twintig tot 45 jaar.
Volgens het ministerie van Gezondheid in Gaza raakten vrijdag ten minste 1070 demonstranten gewond, onder wie 48 minderjarigen. Zeker 293 Palestijnen zijn geraakt met scherpe munitie. Anderen werden door rubberkogels getroffen of ademden traangas in. Vijfentwintig gewonden verkeren in levensgevaar. Ongeveer de helft van de gewonden werd ter plaatse door artsen behandeld, de overigen liggen in ziekenhuizen in Gaza. Onder de gewonden is volgens Palestijnse bronnen ook medisch personeel.
Het ministerie van Gezondheid doet een dringend beroep op de Verenigde Naties (VN), afzonderlijke regeringen en internationale hulporganisaties om de ziekenhuizen in Gaza van medicijnen en medische hulpmiddelen te voorzien. Daaraan bestaat een schreeuwend tekort, een symptoom van de chronische humanitaire noodsituatie in de Gazastrook.
Aan de demonstratie van vrijdag namen volgens Palestijnse en Israëlische media zeker 20 duizend Palestijnen deel. De betoging is onderdeel van de ‘Grote Mars van Terugkeer’, een aanhoudende reeks van demonstraties waarmee de Palestijnen Israël en de wereldgemeenschap oproepen tot realisering van hun (mensen)rechten, waaronder hun recht van terugkeer. De acties hebben vooral op vrijdagen een massaal karakter en houden in elk geval aan tot 15 mei, de zeventigste jaarlijkse gedenkdag van de Nakba, de verdrijving van 750 duizend Palestijnen door zionistische milities tussen eind 1947 en begin 1949.
De demonstratie van vrijdag vond plaats onder de titel ‘Dag van de Autobanden’. De demonstranten staken op verschillende plaatsen langs het grenshek grote aantallen autobanden in brand om de Israëlische militairen het zicht te belemmeren.
Anders dan de dominerende beelden van stenengooiende Palestijnse jongeren suggereren, zijn de demonstraties overwegend geweldloos. De meeste betogers blijven buiten bereik van de scherpschutters. In tentenkampen vinden sit-ins en culturele en sportieve activiteiten plaats.
De Mars van Terugkeer begon op vrijdag 30 maart met een massale demonstratie in Gaza. Daarbij vielen 17 doden en raakten meer dan 1400 Palestijnen gewond. In de loop van afgelopen week bezweken drie Palestijnen aan hun verwondingen, waarmee het dodental van ‘Bloody Friday’ op twintig kwam.
Dinsdag werd, zoals The Rights Forum eerder meldde, een 25-jarige demonstrant gedood, en in de nacht van woensdag op donderdag werd een 23-jarige Palestijn gedood met behulp van een drone; hij zou gewapend zijn geweest en zich in de buurt van het grenshek hebben begeven. De doden van vrijdag meegerekend heeft de Mars van Terugkeer in acht dagen 31 Palestijnen het leven gekost.
Ook op de bezette Westelijke Jordaanoever vinden demonstraties plaats. En ook daar schieten Israëlische militairen op demonstranten. Tot dusver zijn er geen doden te betreuren. Wel liepen vrijdag opnieuw tientallen demonstranten schotwonden en andere verwondingen op.
Het Israëlische geweld riep internationaal scherpe kritiek op. Videofilmpjes toonden aan dat militairen met scherp schoten op demonstranten die zich ver van het grenshek bevonden.
Afschuw wekten vooral de beelden van een 18-jarige jongen die, een autoband meetorsend, hard uit het grensgebied wegloopt en een kogel in het achterhoofd krijgt. In NRC spreekt correspondente Jannie Schipper met de nog jongere jongen die naast het slachtoffer rende. ‘Ik had dood moeten zijn’, zegt hij. In de video is te zien dat hij degene is die, struikelend en vallend en terwijl de kogels rond hem opspatten, aanvankelijk probeert de autoband mee te dragen. Zijn vriend neemt de band van hem over en wordt gedood.
De Europese Unie en de secretaris-generaal van de VN riepen op tot een onafhankelijk onderzoek naar het geweld van afgelopen week, en mensenrechtenorganisaties als Human Rights Watch, Amnesty International en B’Tselem beschuldigden Israël van het ‘onwettig en berekenend doden van ongewapende demonstranten’ en een ‘shoot-to-kill-beleid’. Donderdag riepen 24 Nederlandse organisaties, waaronder The Rights Forum, politiek Den Haag op tot concrete maatregelen tegen het Israëlische beleid, waaronder het verbreken van de Nederlandse samenwerking met Israëls militaire industrie.
Diezelfde dag riep het Israëlische B’Tselem de Israëlische militairen in grote krantenadvertenties op bevelen tot het doodschieten van ongewapende demonstranten naast zich neer te leggen. Militairen hebben de plicht zulke ‘onmiskenbaar illegale’ bevelen te weigeren, verduidelijkt B’Tselem.
Een opvallend protest kwam uit het Schotse Glasgow, waar supporters van de beroemde voetbalclub Celtic met een groot aantal Palestijnse vlaggen op de tribunes van het eigen stadion zaten − voor iedere op Bloody Friday omgekomen Palestijn één. De Celtic-supporters staan bekend om hun inzet voor het Palestijnse volk en zijn rechten. Afgelopen jaar riepen zij met een petitie de Britse zanger (en Celtic-fan) Rod Stewart op een gepland optreden in Israël te annuleren. Eerder brachten de fans 200 duizend euro bijeen voor Palestijnse hulporganisaties.
De VN-Veiligheidsraad deed vrijdagavond een tweede poging een ontwerpverklaring aan te nemen met de oproep van VN-chef António Guterres tot een ‘onafhankelijk en transparant onderzoek’. De door Kuweit opgestelde verklaring kreeg de steun van 14 van de 15 leden, maar werd door de Verenigde Staten geblokkeerd. Hetzelfde lot onderging een week eerder een vergelijkbare verklaring. Beide verklaringen bevestigden het Palestijnse recht om vreedzaam te demonstreren en riepen alle partijen op tot terughoudendheid.
Israël heeft de oproepen tot een onafhankelijk onderzoek weggehoond. Minister van Defensie Avigdor Lieberman noemde de EU en Guterres ‘een koor van hypocrieten’. Mensenrechtenorganisatie B’Tselem is volgens de minister ‘een vijfde colonne’ en een club ‘huurlingen’ die uit is op het beschadigen van de natie.
Lieberman verzekerde dat Israël grof geweld zal blijven gebruiken tegen demonstranten. Hij roemde het optreden van zijn militairen tijdens Bloody Friday. Die manschappen verdienen een onderscheiding, stelde hij.
