Een groep academici en studenten verzocht The Rights Forum een Wob-verzoek in te dienen bij Nederlandse universiteiten. Zij vreesden repercussies als zij dat zelf zouden doen. Die vrees blijkt terecht.
De academici en studenten benaderden ons in december met de vraag het door hen opgestelde Wob-verzoek bij de universiteiten in te dienen. Zij vreesden schadelijke gevolgen voor hun carrières als zij dat zelf zouden doen. Universiteiten zijn geen veilige omgeving voor medewerkers en studenten die Israël-kritische activiteiten ontplooien, vertelden zij. Vaak leiden die tot protesten en campagnes van pro-Israëlische organisaties die open debat over Israël-kritische thema’s proberen te voorkomen, gewoonlijk door de betrokkenen van antisemitisme te betichten.
Het vorig jaar verschenen ELSC-rapport De mond gesnoerd – De ondermijning van pro-Palestijns activisme in Nederland geeft voorbeelden van zulke hetzes en plaatst die in bredere context: niet alleen studenten en academici, maar iedereen die in de ogen van pro-Israëlische organisaties onwelgevallige standpunten verkondigt wordt aangevallen – een fenomeen dat op onze website veelvuldig is beschreven. Ook de recente pogingen het functioneren van pro-Palestijnse studentenorganisaties aan de universiteiten van Maastricht en Leiden aan banden te (laten) leggen passen in dit kader. Dat geldt ook voor de poging van pro-Israëlische organisaties om een in 2018 door The Rights Forum georganiseerde lezing van Israëlische en Palestijnse mensenrechtenverdedigers aan een universiteit geannuleerd te krijgen vanwege hun Israël-kritische opvattingen.
In het ons voorgelegde Wob-verzoek worden universiteiten om informatie gevraagd over hun organisatorische banden met Israëlische academische instellingen en bedrijven, alsmede met organisaties in Nederland en daarbuiten die bekendstaan om hun actieve en onvoorwaardelijke steun aan Israëls overheersing van de Palestijnen. Achtergrond van het verzoek is de jarenlange discussie in Europa over mogelijke directe of indirecte betrokkenheid van Nederlandse en andere academische instellingen bij onder meer Israëls illegale kolonisering van bezet Palestijns gebied en de Israëlische wapenindustrie. Die discussie lijdt onder een gebrek aan concrete gegevens.
Een Wob-verzoek is de geëigende methode om zulke gegevens boven tafel te kijgen. Het is een wettige en democratische procedure die iedere Nederlander in staat stelt om naar eigen inzicht en vertrouwelijk informatie in te winnen bij overheidslichamen en publiekrechtelijke organisaties. Ook het doen en laten van The Rights Forum is onderwerp van Wob-verzoeken – laatstelijk van een ons onbekende partij die alle correspondentie tussen The Rights Forum en het ministerie van Buitenlandse Zaken in de periode 2009-2020 opvroeg. Ook in dit geval geldt: wat ook de motieven van partijen zijn om zulke informatie op te vragen, het is hun goed recht.
The Rights Forum kon zich in het doel van het Wob-verzoek van de academici en studenten vinden. Ook wat ons betreft dient de door de opstellers beoogde transparantie te worden geboden. Enkele weken geleden dienden wij het Wob-verzoek bij de universiteiten in.
Deze week werd in volle omvang duidelijk hoe gerechtvaardigd de vrees van de academici en studenten was. Ons Wob-verzoek werd door een medewerker van een van de universiteiten gelekt naar pro-Israëlische organisaties en (direct of indirect) de Telegraaf – een handelwijze die de door de opstellers ervaren onveiligheid onderstreept en door de universiteiten onderzocht dient te worden. Binnen de kortste keren kwam een lastercampagne op gang waarin The Rights Forum in alle toonaarden van antisemitisme wordt beschuldigd. Ons kantoor werd via telefoon en e-mail overstroomd met scheld- en haatberichten.
De aanstichters van de campagne zijn de usual suspects. Hoofdredactrice Esther Voet van het Nieuw Israëlietisch Weekblad (NIW) beet de spits af met een artikel waarin ze schrijft dat The Rights Forum ‘het antisemitisme niet schuwt’ en ‘liever ziet dat Israël als Joodse staat van de kaart wordt geveegd’. In een tweet heeft ze het zelfs over ‘jacht op Joden’. Ze mocht haar verhaal doen in de podcast van de in Israël woonachtige Joop Soesan, die ‘opzienbarende onthullingen’ aankondigde over ‘de bedoelingen van The Rights Forum, dat eigenlijk niets liever wil dan dat Joden uit Nederland vertrekken’. Dat bij The Rights Forum meerdere Joden werken zeiden Voet en Soesan er niet bij. Overigens bevinden zich ook Joden onder de opstellers van het Wob-verzoek.
In een column op de website Israël Nieuws benadrukte Soesan zijn beschuldiging, onder meer met de volgende quote:
The Rights Forum toont haar ware gezicht: een anti Joodse, anti Israëlische organisatie die Nederland “Judenrein” wil maken, een organisatie die wil dat universiteiten hun banden met Israël en Joodse personen en instellingen verbreken.
Voormalig voorzitter van het Centraal Joods Overleg (CJO) en ex-directeur van het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) Ronny Naftaniel leverde zijn gebruikelijke bijdrage door in een tweet te spreken van een ‘krankzinnig en discriminerend WOB-verzoek – de Ariërverklaring revisited’. Een andere usual suspect, voormalig CIDI-medewerker Akiva van Koningsveld, tegenwoordig woonachtig in de illegale Israëlische kolonie Eli, tweette: ‘Als het aan The Rights Forum en directeur Gerard Jonkman ligt worden Joodse studenten aan Nederlandse universiteiten voortaan gedwongen een gele ster te dragen – geheel in de antisemitische traditie van Dries van Agt. Walgelijk.’
Wim Kortenoeven, voormalig PVV-Kamerlid en de tweede afgezwaaide CIDI-medewerker die in Eli is neergestreken, leverde zijn bijdrage in het Duits: ‘Ach so! Untersturmführer Gerard Jonkman der Schutzstaffel Dries van Agt gegen die Juden und Ihre Geschäfte… SS-Totenkopfverbände The Rights Forum… Es sind dieselben wie früher.’
Zoals vaker liet ook opperrabbijn Binyomin Jacobs zich horen. Tegenover het Israëlische nieuwsmedium Arutz Sheva spreekt hij van een ‘antisemitisch Wob-verzoek’ van een ‘openlijk Israël-vijandige groep’. Verder stelt hij ten onrechte dat The Rights Forum ‘iedere Israëli, iedere link met Israël en iedere Jood aan Nederlandse universiteiten in kaart wil brengen’. Arutz Sheva typeert, het journalistieke principe van hoor en wederhoor compleet negerend, The Rights Forum op eigen gezag als een ‘antizionistische groep’.
De voornaamste pijlen worden echter niet gericht op The Rights Forum, maar op de universiteiten. Het doel van de lastercampagne is de instellingen zozeer te compromitteren en intimideren dat zij het Wob-verzoek terzijde schuiven. Zowel Jacobs als Voet beschuldigt de universiteiten van ‘medeplichtigheid’. Volgens de laatste is hun medewerking een alarmerend ‘teken aan de wand’. Jacobs trekt zelfs een parallel met ‘de meeste burgemeesters die gedurende de bezetting netjes de namen van hun Joodse burgers aan de Duitsers doorgaven’.
Zoals gebruikelijk bereikte de stemmingmakerij pijlsnel de Tweede Kamer. Daar stelden Gert-Jan Segers (ChristenUnie) en Ulysse Ellian (VVD) direct schriftelijke vragen aan minister Dilan Yesilgöz van Justitie en Veiligheid. Die volgen het hierboven beschreven patroon, maar in overtreffende trap: eerst wordt het Wob-verzoek in de sfeer van het antisemitisme getrokken, waarna de minister wordt gevraagd het ontoelaatbaar te verklaren en The Rights Forum te sommeren dergelijke verzoeken voortaan achterwege te laten.
Segers en Ellian omschrijven het Wob-verzoek als ‘intimiderend’ en ‘met een antisemitische connotatie’. Ze stellen ten onrechte dat ‘het Wob-verzoek feitelijk neerkomt op het bekendmaken of (semi)overheidsinstellingen contacten hebben met Joden en organisaties van en voor Joden’. Op Twitter schrijft Ellian zelfs dat The Rights Forum de universiteiten heeft gevraagd ‘alle contacten met Joden te openbaren’.
De parlementariërs vragen minister Yesilgöz vervolgens of zij het Wob-verzoek ‘toelaatbaar’ acht en of zij bereid is, eventueel samen met de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, ‘de universiteiten te laten weten dat zij de vragen van dit Wob-verzoek niet hoeven en moeten beantwoorden’. Met hun achtste en laatste vraag laten zij ook de laatste schaamte achter: ‘Bent u bereid The Rights Forum te laten weten dat zij zich moeten onthouden van het stellen van dit soort irrelevante en tegelijk intimiderende vragen over contacten met Joden?’
Dilan Yesilgöz is van harte welkom om dit met ons te bespreken. Wij zullen met plezier de relevantie van het Wob-verzoek toelichten en benadrukken dat wij het hebben ingediend omdat het universitair medewerkers en studenten onmogelijk wordt gemaakt van dat recht gebruik te maken zonder ernstige schade op te lopen. Zonodig leggen wij ook uit dat de Wob-vragen geen betrekking hebben op Joden, en desgewenst zijn onze Joodse medewerkers bereid in te gaan op de bewering van Segers en Ellian dat de vragen ‘intimiderend voor Joden’ zouden zijn. We zullen haar ook kennis laten nemen van de reacties die onze Joodse medewerkers dankzij hun stemmingmakerij ontvingen – over ‘intimiderend’ gesproken.
Ook Segers en Ellian zijn vanzelfsprekend welkom, en het had hen gesierd contact met ons op te nemen om hun grieven te bespreken. Zo doe je dat in een democratische samenleving. Maar net als voor de pro-Israëlische organisaties geldt voor hen dat open debat over thema’s als Nederlandse betrokkenheid bij Israëls illegale koloniseringsbeleid juist voorkomen moet worden.
Met de lastercampagne onderstrepen de usual suspects in en buiten de Kamer dat hen geen zee te hoog gaat om onwelgevallige stemmen het zwijgen op te leggen. Hun giftige beschuldigingen gaan alle perken te buiten en laten eens te meer zien dat antisemitisme in hun handen primair een wapen is om personen met ongewenste opvattingen uit te schakelen, en in dit geval hen de toegang tot kennelijk gevoelige informatie te versperren. Dat en passant het begrip antisemitisme zijn betekenis verliest en de bestrijding van antisemitisme wordt bemoeilijkt wordt beschouwd als collateral damage.
Segers en Ellian overschrijden een nieuwe grens door de minister op te roepen het Wob-verzoek af te schieten en The Rights Forum tot de orde te roepen. Dit soort oproepen wordt weliswaar met regelmaat gericht tot lokale overheden, debatcentra en universiteiten, maar Kamerleden die een minister aansporen om grondwettelijk beschermde vrijheden als het recht op vrije meningsuiting in te perken zagen we niet eerder. ‘Hopelijk belandt dit Wob-verzoek in de prullenbak’, schrijft Segers op Twitter. Het duo plaatst zich buiten de democratische rechtsorde en dient daarop scherp te worden aangesproken, met name in de Kamer.
Wij twijfelen er niet aan dat de universiteiten zich net zo min laten intimideren als wij, en bij vragen of twijfels zo verstandig zijn die aan ons voor te leggen. De druk die op hen wordt uitgeoefend is echter een symptoom van een breed probleem, zoals het genoemde ELSC-rapport aantoont en in Den Haag al jaren bekend is. Het is de hoogste tijd dat de grenzen van het democratische debat scherper worden bewaakt en de aantasting van de ruimte voor dat debat – de zogenoemde ‘shrinking space’ – actief een halt wordt toegeroepen, zowel binnen als buiten het academische domein. Ook die boodschap zullen wij Yesilgöz graag meegeven.
