Israël wordt door de VN opgenomen op een zwarte lijst van landen en strijdgroepen die ernstig inbreuk maken op de rechten van kinderen. In voorgaande jaren werd het land daar na politieke druk steeds van gevrijwaard.
De zwarte lijst – vanwege de ernst ook ‘lijst van schaamte’ genoemd – maakt deel uit van het jaarlijkse VN-rapport Children and armed conflict dat half juni verschijnt. Dat wordt opgesteld door Virginia Gamba, de speciale vertegenwoordiger voor kinderen en gewapend conflict van VN-secretaris-generaal António Guterres.
Directe aanleiding vormt het geweld dat het Israëlische leger sinds 7 oktober 2023 gebruikt tegen de burgerbevolking van de Gazastrook. Daarbij kwamen ten minste 13 duizend kinderen om. Ook de dagelijkse aanvallen van gewapende Israëlische burgers op de Palestijnse bevolking van de bezette Westelijke Jordaanoever worden genoemd, evenals de schade aan voor Gaza bestemde hulpkonvooien.
Het nieuws werd gelekt door de Israëlische VN-ambassadeur Gilad Erdan nadat die door Guterres’ stafchef was geïnformeerd over het aanstaande rapport. Erdan plaatste een video van het gesprek op X – een niet eerder vertoonde schending van het diplomatieke protocol. De VN noemde het optreden van Erdan ‘schokkend en onacceptabel’.
Al sinds 2015 worden vragen gesteld waarom Israël ondanks zijn gedocumenteerde schendingen van kinderrechten niet op de lijst werd geplaatst. In het rapport van 2023 werd Israël omschreven als een van de zwaarste schenders (vanaf pagina 12), maar ook toen niet opgenomen op de lijst van schaamte (vanaf pagina 43). Politieke druk van Israël en de VS wist dat te voorkomen. Die ban is nu gebroken.
Opname op de zwarte lijst leidt niet tot directe sancties, maar dwingt Israël mee te werken aan een VN-actieplan ter beëindiging van zijn schendingen. Bovenal vreest Israël de pariastatus die onlosmakelijk met de lijst is verbonden. Die kan leiden tot een veranderde opstelling van regeringen, en van internationale bedrijven die vrezen voor boycots en reputatieschade als zij met Israël (blijven) samenwerken.
Naar verluidt zullen ook Hamas en de Palestijnse Islamitische Jihad op de lijst worden geplaatst. Ook in 2023 werden Palestijnse strijdgroepen in het VN-rapport beschreven vanwege schendingen van kinderrechten, maar niet opgenomen op de lijst van schaamte.
Israëlische leiders reageerden hysterisch op de bekendmaking. Volgens premier Benjamin Netanyahu ‘heeft de VN zichzelf op de zwarte lijst van de geschiedenis geplaatst’ en zich ‘gevoegd bij hen die de moordenaars van Hamas steunen’. Volgens hem is het Israëlische leger het ‘meest morele ter wereld’.
Minister van Buitenlandse Zaken Israel Katz waarschuwde voor ‘consequenties voor Israëls relatie met de VN’. Voormalig defensieminister en (nog) lid van het huidige oorlogskabinet Benny Gantz sprak van een ‘historisch dieptepunt’. Hij roemde de moraliteit van het Israëlische leger dat zich keurig aaan het internationaal recht zou houden. ‘Niet vanwege de VN, maar vanwege wie wij zijn.’
