UNRWA is onmisbaar voor de distributie van humanitaire hulp in Gaza. Gezien de acute hongersnood dient Nederland zijn gestaakte financiering van de VN-hulporganisatie onmiddellijk te herstellen.
Dat schrijft een groep oud-ministers, (oud-)ambassadeurs en (oud-)diplomaten in een maandag gepubliceerde brief aan het kabinet. Dat zette de financiering stop nadat Israël een twaalftal van de in totaal 30 duizend medewerkers van de VN-hulporganisatie beschuldigde betrokken te zijn geweest bij de aanval van Hamas van 7 oktober 2023.
Op vrijdag 26 januari besloot het Internationaal Gerechtshof voorlopige maatregelen in te stellen in de ‘genocidezaak’ die Zuid-Afrika eind december tegen Israël aanspande. Het hof acht het risico dat Israël in Gaza genocide pleegt ‘plausibel’. Israël werd onder meer gemaand om onbelemmerde en onbeperkte humanitaire hulp tot Gaza toe te laten.
Direct na de uitspraak van het hof maakte Israël bekend dat twaalf medewerkers van UNRWA betrokken zouden zijn geweest bij de aanval van Hamas. Alsof het zo was afgesproken zetten negen donorlanden, waaronder Nederland, binnen 24 uur hun financiële steun aan de hulporganisatie stop, samen goed voor ruim 57 procent van UNRWA’s inkomsten.
Dat aantal zou oplopen tot 16, maar inmiddels keren zij één voor één op hun schreden terug (zie het overzicht onderaan het artikel). Nederland blijft daarbij achter. De VS, goed voor zo’n 30 procent van UNRWA’s fondsen, heeft de opschorting van steun op voorhand tot 2025 verlengd.
Hoogst opmerkelijk was de uitspraak van minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Geoffrey van Leeuwen (VVD) op 27 januari dat Nederlands hulpgeld (‘ons geld’) zou zijn gebruikt om de aanslag van Hamas te financieren. Hoewel hij de volgende dag gedwongen werd die nergens op gebaseerde claim in te trekken, heeft hij die sindsdien herhaald. Het tekent de vooringenomenheid van het kabinet.
UNRWA reageerde direct op de Israëlische beschuldigingen. Het ontsloeg de bedoelde werknemers en de VN startte een uitgebreid onderzoek, dat nog niet is afgerond. Maar inmiddels is UNRWA vleugellam. Naast het afknijpen van zijn financiering heeft Israël in Gaza 178 UNRWA-medewerkers gedood en veel van zijn faciliteiten gebombardeerd.
Inmiddels sterven Palestijnen in Gaza van honger en dorst. Al op 25 oktober 2023 stelde hulporganisatie Oxfam vast dat Israël uithongering inzet als oorlogswapen. Tal van andere organisaties en personen, onder wie EU-buitenlandchef Josep Borrell, delen die conclusie. In mei 2018 nam de VN-Veiligheidsraad – mede op initiatief van Nederland – resolutie 2417 aan die het uithongeren van burgers en het ontzeggen van noodhulp als oorlogsstrategie verbiedt. Daarmee liggen alle instrumenten om in te grijpen klaar.
Maar Nederland deelt de mening van Oxfam en Borrell niet, en kan zo de ‘eigen’ VN-resolutie negeren. Volgens het kabinet moet de uithongering door Israël eerst door een rechter worden vastgesteld. Het feit dat het Internationaal Gerechtshof – hangende een definitef oordeel – op 28 maart besloot tot verscherpte maatregelen tegen Israël, heeft daarin geen verandering gebracht.
Eenzelfde houding neemt Nederland aan ten opzichte van de Israëlische apartheid. Ook die moet volgens het kabinet – ondanks de overstelpende bewijzen – eerst door een ‘onafhankelijke rechter’ worden vastgesteld. Maar in het geval van UNRWA redeneert Nederland andersom. De Israëlische beschuldigingen aan het adres van UNRWA zijn aan geen enkele rechter voorgelegd. Toch bevroor Nederland stante pede zijn financiering. De hypocrisie is stuitend.
De vraag is welk bewijs Israël voor zijn beschuldigingen heeft aangeleverd. Naar verluidt circuleert een ‘geheim Israëlisch dossier’ van zes pagina’s, dat met regeringen, maar niet met de VN, zou zijn gedeeld. Of het kabinet het dossier in bezit heeft en bereid is het openbaar te maken is onbekend.
Het dossier werd gelekt naar onder andere Sky News, dat er op 30 januari over publiceerde. Daaruit blijkt dat concrete bewijzen voor de in het dossier gedane beschuldigingen ontbreken:
The Israeli intelligence documents make several claims that Sky News has not seen proof of and many of the claims, even if true, do not directly implicate UNRWA.
Ook benadrukt Sky dat Israël elk jaar een overzicht krijgt van alle UNRWA-medewerkers. Daarover zijn nooit vragen gerezen, liet UNRWA eerder weten.
Die Israëlische handelwijze heeft een geschiedenis. Eerder overlegde Israël tot tweemaal toe ‘geheime dossiers’ met ‘bewijzen’ dat zes (later zeven) Palestijnse ngo’s als dekmantel zouden fungeren voor terroristische organisaties, en dat Europese financiering op die manier zou worden misbruikt. Daarop bevroren westerse donorlanden hun financiering. In beide gevallen bleken de Israëlische ‘bewijzen’ nergens op gebaseerd. Uiteindelijk hervatten de donorlanden en de EU hun financiering, maar niet nadat de ngo’s – en daarmee de Palestijnse bevolking – onherstelbare schade hadden opgelopen.
In het geval van de Palestijnse landbouworganisatie UAWC ging Nederland nog een forse stap verder. Op grond van Israëlische ‘bewijzen’ en onder druk van de internationale Israël-lobby werd de financiering van UAWC stopgezet en een onderzoek ingesteld naar de beschuldigingen. Dat onderzoek pleitte UAWC vrij, maar desondanks liet Nederland – als enige land ter wereld – UAWC op grond van gezochte formaliteiten vallen als een baksteen. In augustus 2020 analyseerden wij de beschuldigingen en de hetze die daar ook in Nederland aan vooraf gingen. Typerend is dat de twee verdachte Palestijnen om wie de kwestie draaide tot dusver – bijna vijf jaar na hun aanhouding – niet zijn veroordeeld.
Zo is het kabinet tot driemaal toe door Israël in de maling genomen om zijn steun aan de Palestijnen op te zeggen. Dat zou voor elke politicus voldoende moeten zijn om de Israëlische beschuldigingen tegen UNRWA te negeren totdat daar sluitend bewijs voor is geleverd. Maar met zijn besluit om de financiering van UNRWA te staken stelt het kabinet zich willens en wetens open om voor een vierde maal door Israël in het pak te worden genaaid. En opnieuw betalen de Palestijnen daarvoor een gruwelijke prijs.
Landen die hun financiering van UNRWA inmiddels hebben hervat: Canada, Zweden, Japan, IJsland, Australië, Finland en Duitsland. Landen die hun financiering van UNRWA niet hebben hervat: Oostenrijk, Estland, Italië, Letland, Litouwen, Nederland, Roemenië, de VS en het Verenigd Koninkrijk. Naar verluidt zal die laatste zijn financiering op korte termijn hervatten.
